Oddanie szpiku kostnego: co to oznacza?
Oddanie szpiku kostnego jest działaniem humanitarnym i ułatwiającym przeszczep szpiku. Zdrowi dawcy mogą pomóc pacjentom z poważnymi chorobami, których życie jest zagrożone.
Pacjenci, którzy najczęściej odnoszą korzyści z przeszczepu szpiku kostnego chorują na takie choroby, jak m.in.:
- Białaczka.
- Anemia aplastyczna.
- Chłoniak.
- Szpiczak.
Co to jest szpik kostny?
Szpik kostny to tkanka w organizmie człowieka, która wytwarza komórki krwi i jest częścią układu odpornościowego. W szpiku kostnym znajdują się komórki macierzyste. Bardziej właściwa ich nazwa to “hematopoetyczne komórki progenitorowe”. Cechuje je zdolność do tworzenia komórek krwi:
- Czerwonych krwinek.
- Białych krwinek lub leukocytów.
- Płytek krwi lub trombocytów.
Choroby szpiku kostnego to te, które zmieniają zdolność tkanki do skutecznego wytwarzania tych komórek – czy to z powodu nadprodukcji, zbyt małej ilości, czy też nieprawidłowości w funkcjonowaniu.
W przypadku wielu z tych chorób rozwiązaniem jest przeszczep szpiku. I tu ważną rolę odgrywa oddanie szpiku kostnego.
Przeszczep szpiku kostnego
Przeszczep szpiku kostnego polega w zasadzie na zastąpieniu chorej tkanki szpiku kostnego – wewnątrz kości – zdrową tkanką. Procedura ta jest również nazywana przeszczepem komórek macierzystych, ponieważ polega głównie na przeszczepieniu tych komórek.
Ale nie każdy chory jest w stanie otrzymać tkankę szpiku kostnego od dowolnego dawcy. Dopasowanie jest kluczowe dla sukcesu i dla uniknięcia późniejszych poważniejszych komplikacji. Dlatego mówimy o dawcach zgodnych i niekompatybilnych.
To, co decyduje o zgodności dawcy szpiku kostnego, to ludzki antygen leukocytów (HLA). HLA to grupa białek z różnych komórek, zwłaszcza białych krwinek. Jest to system rozpoznawania, na podstawie którego organizm ludzki musi określić, co jest własnym obiektem, a co nie.
Każda osoba ma swój własny system HLA. Ta szczególna tożsamość pozwala układowi odpornościowemu chronić organizm przed zewnętrznymi zagrożeniami, które mogą wywołać chorobę. Oczywiście samo HLA nie będzie w stanie rozróżnić na przykład bakterii od tkanki pochodzącej ze szpiku kostnego.
Jeśli HLA między dwiema osobami jest wystarczająco podobny, wówczas organizm biorcy zaakceptuje przeszczep szpiku kostnego. W przeciwnym razie organizm biorcy odrzuci obcą tkankę. Sukces operacji w dużej mierze zależy od stopnia zgodności HLA między dawcą a biorcą.
W przypadku niektórych poważnych chorób jedynym rozwiązaniem jest przeszczep szpiku kostnego. Jednak sukces zależy w dużej mierze od kompatybilności.
Przeczytaj więcej: Komórki macierzyste – na czym polega ich zastosowanie?
Na czym polega oddanie szpiku kostnego?
Kiedy dana osoba zdecyduje się zostać dawcą szpiku kostnego, najprawdopodobniej zostanie on pobrany z krwi obwodowej (PBSC).
Po pierwsze, przez pięć dni przed faktyczną donacją, dawca otrzyma jeden zastrzyk dziennie z czynnikiem stymulującym tworzenie kolonii granulocytów (G-CSF). Wstrzyknięcie trwa około pięciu minut i powoduje przemieszczanie się komórek macierzystych ze szpiku kostnego do krążącej krwi.
Po zakończeniu stymulacji preparatami do zastrzyków należy usunąć oddaną tkankę. Aby to zrobić, należy umieścić igłę w każdym ramieniu. Jedna z igieł pobiera krew, aby krążyła ona w maszynie, która otrzyma komórki macierzyste. W tym samym czasie maszyna przywraca krew do ciała przez drugą igłę.
Procedura trwa łącznie około trzech godzin i może wymagać ponownego przeprowadzenia następnego dnia. U dawcy mogą wystąpić pewne minimalne działania niepożądane, takie jak bóle głowy i kości.
Rzadziej może być konieczne pobranie tkanki bezpośrednio z kości. Specjaliści zdecydują, czy jest to właściwe, jednak ten rodzaj procedury oddawania szpiku kostnego nie jest zwykle wskazany. Jest bardziej złożony i uważany za inwazyjną operację chirurgiczną.
Dawcy poddawani bezpośredniemu pobraniu szpiku kostnego muszą odpoczywać przez około tydzień po zabiegu. Ponadto niekorzystne skutki są bardziej intensywne i trwają dłużej.
Oddanie szpiku kostnego odbywa w ośrodkach hemoterapii.
Czytaj dalej: Chemioterapia – jakie są jej rodzaje?
Wymagania dotyczące oddawania szpiku
Ogólnie rzecz biorąc, aby zostać kwalifikującym się dawcą, osoby muszą spełniać szereg wymagań:
- Mieć od osiemnastu do pięćdziesięciu pięciu lat.
- Ważyć więcej niż 50 kg.
- Nie cierpieć na żadną chorobę, która może zostać przeniesiona na biorcę.
- Podczas przekazywania szpiku należy być na tyle zdrowym, aby nie narażać własnego życia.
Pierwszym krokiem jest podpisanie świadomej zgody na oddanie szpiku kostnego. Następnie specjaliści pobiorą próbkę krwi od potencjalnego dawcy, aby przeanalizować HLA i przesłać te informacje do bazy danych.
Kiedy nadejdzie odpowiednia pora, gdy faktyczny przeszczep będzie konieczny dla odpowiadającego profilem biorcy, pobranie odbędzie się w centrum hemoterapii.
Każdy kraj i region ma własny system rejestracji dawców szpiku kostnego. Możesz skonsultować się z najbliższym ośrodkiem zdrowia, aby uzyskać więcej informacji na temat organizacji tego zagadnienia w Twojej okolicy.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Rodríguez-Pardo, Viviana Marcela, et al. “Aislamiento y caracterización de células” stem” mesenquimales de médula ósea humana según criterios de la Sociedad Internacional de Terapia Celular.” Universitas Scientiarum 15.3 (2010): 224-239.
- Lozano, Jorge E., and Francisco Cuéllar. “Transplante de médula ósea. Revisión de actualidad.” Acta Med Colomb 16.6 (1991): 322-32.
- de La Guardia Peña, Odalis M., et al. “Estudios inmunológicos en la pareja donante/receptor para trasplante de células progenitoras hematopoyéticas.” Revista Cubana de Hematología, Inmunología y Hemoterapia 32.2 (2016): 0-0.