Nudności i wymioty związane z chemioterapią

Leczenie nudności i wymiotów związanych z chemioterapią zawsze było ważnym tematem w onkologii. Poprawa jakości życia pacjentów zależy od dobrej kontroli tego niepożądanego działania.

Przejrzane i zatwierdzone przez: lekarz Mariel Mendoza.

Napisany przez Equipo Editorial

Ostatnia aktualizacja: 16 czerwca, 2023

Nudności i wymioty związane z chemioterapią są jednym z najczęstszych działań niepożądanych tego rodzaju leczenia i jednocześnie tym, który wzbudza największe obawy u pacjentów. Zapobieganie nudnościom i wymiotom związanym z chemioterapią poprawia jakość życia i sprzyja lepszemu nastawieniu pacjentów do leczenia.

Pomimo tego, że dzisiaj mamy wiele możliwości zapobiegania tym dolegliwościom związanym z chemioterapią, pacjenci często niewłaściwie stosują te metody. Może to być spowodowane tym, że nie są do tego przyzwyczajeni lub dlatego, że nadużywają tych metod na własną rękę.

Czynniki ryzyka, że wystąpią nudności i wymioty związane z chemioterapią zależą od pacjenta i od rodzaju leczenia. Oba czynniki decydują o tym, czy ten niekorzystny efekt chemioterapii będzie mniej lub bardziej dokuczliwy.

Nudności i wymioty związane z chemioterapią i ich klasyfikacja

W zależności od momentu, w którym pacjent odczuwa te objawy, wymioty można podzielić na trzy główne grupy:

• Ostre wymioty: zdefiniowane jako nudności i wymioty, które występują w ciągu pierwszych 24 godzin po podaniu chemioterapii.
• Opóźnione wymioty: nudności i wymioty związane z chemioterapią pojawiają się po pierwszych 24 godzinach po podaniu leczenia i mogą utrzymywać się przez 6-7 dni. Cisplatyna to lek wykorzystywany w chemioterapii, który najczęściej wywołuje tego rodzaju działania niepożądane.
• Wymioty antycypacyjne: Zazwyczaj zaczynają się w ciągu 24 godzin przed podaniem chemioterapii. Doniesiono, że po trzecim lub czwartym cyklu u 20–40% pacjentów występują wymioty przedwczesne.

Co robić, aby nie wystąpiły nudności i wymioty związane z chemioterapią

Środki zapobiegawcze i lecznicze będą się różnić w zależności od rodzaju wymiotów, które może wywołać lek chemioterapeutyczny.

Ostre wymioty

Przez wiele lat głównymi środkami farmakologicznymi do zapobiegania i leczenia nudności i ostrych wymiotów były leki z grupy antagonistów dopaminergicznych. Ale również  leki przeciwhistaminowe, kortykosteroidy, kannabinoidy   i benzodiazepiny.

Chociaż środki te oferują pewien stopień skuteczności, mogą również powodować znaczące skutki uboczne. Jednak od czasu pojawienia się antagonistów receptora serotoninowego dostępna jest nowa klasa środków o większej skuteczności i mniejszej częstości i nasileniu działań niepożądanych.

Przy równoważnych dawkach czterech istniejących antagonistów 5-HT3 – ondansetron, granisetron, dolasetron, tropisetron – są równie skuteczne w zapobieganiu wymiotom wywołanym przez umiarkowaną jak i wysoce wymiotną chemioterapię.

Decyzja o wyborze metody powinna opierać się na jej dostępności, wygodzie, koszcie i profilu działań niepożądanych.

Opóźnione wymioty

Opóźnione wymioty są zwykle trudniejsze do leczenia niż wymioty ostre. Należy również wziąć pod uwagę, że jest to niekorzystny efekt, którego pacjent zwykle doświadcza w domu, więc możliwości odpowiedniej kontroli mogą być zmniejszone.

Dochodzi nawet do tego, że wpływ czynników osobistych i rodzinnych ma bardziej negatywne skutki. Dlatego zawsze, gdy istnieje ryzyko późnych nudności i wymiotów, należy pouczyć pacjenta, jak prawidłowo stosować leki przeciwwymiotne.

Należy to zrobić przed zaleceniem pierwszego cyklu chemioterapii, ponieważ odpowiednia kontrola nudności i wymiotów związanych z chemioterapią zmniejsza ryzyko ostrych, późnych i przewidywalnych wymiotów w kolejnych cyklach. Pozwala to uniknąć niepotrzebnych konsultacji i stresu, przez który muszą przejść osoby zaangażowane.

W tym przypadku leki będące antagonistami receptora serotoninowego nie mają dobrej skuteczności w porównaniu z ich działaniem w ostrych wymiotach. Natomiast leki kortykosteroidowe są najbardziej aktywnymi środkami do zapobiegania późnym wymiotom. Należy je przyjmować przez 3-4 dni po chemioterapii.

Ponadto, podobnie jak w zapobieganiu ostrych wymiotów, połączenie środków przeciwwymiotnych wydaje się być bardziej skuteczne niż stosowanie pojedynczych środków. Zaleca się stosowanie antagonistów 5-HT3 jako leczenie drugiego rzutu, gdyby nie uzyskano dobrych efektów w powyższej kombinacji.

Przedwczesne wymioty

Najlepszym sposobem zapobiegania wymiotom wyprzedzającym jest osiągnięcie odpowiedniej kontroli ostrych i opóźnionych wymiotów. Jeśli jednak już wystąpi to działanie niepożądane, może się okazać skuteczna terapia behawioralna.

Wniosek

Idealnym celem każdego leczenia przeciwwymiotnego jest całkowite zapobieganie mdłościom i wymiotom związanym z chemioterapią. To znacznie poprawia jakość życia chorych na raka, zarówno podczas hospitalizacji jak i w domu.

Niestety, pomimo postępu obserwowanego w ciągu ostatnich 20 lat, ten cel jest trudny do osiągnięcia. Jak wspomniano, nudności nadal są częstym i niepokojącym działaniem niepożądanym u pacjentów przyjmujących chemioterapię.