Nieżyt nosa i astma - co łączy te dwie choroby?

Czy istnieje związek między nieżytem nosa a astmą? Wydaje się, że tak. Wiele osób cierpi na te dwa schorzenia prawie jednocześnie, a nawet otrzymuje leki, które mają złagodzić podobne objawy.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Leonardo Biolatto.

Ostatnia aktualizacja: 27 maja, 2022

To, że nieżyt nosa i astma są ze sobą powiązane, medycyna już dawno potwierdziła empirycznie. Nierzadko zdarza się, że u chorego na astmę pojawiają się wiosną objawy alergii w górnych drogach oddechowych. To samo dzieje się również w przeciwnym wypadku.

Natomiast na czym polega wewnętrzny związek między tymi chorobami? Niektórzy badacze wskazują na ich wspólne źródło w układzie odpornościowym. Inni z kolei zwracają uwagę na  podobieństwa błony śluzowej dróg oddechowych, która występuje zarówno w oskrzelach jak i w  nosie.

Przyjrzyjmy się bliżej temu, co nieżyt nosa i astma mają ze sobą wspólnego.

Co to jest nieżyt nosa?

Nieżyt nosa to zapalenie błony śluzowej nosa. Może reagować na różne czynniki etiologiczne, ale efektem końcowym jest zawsze nabrzmienie błony śluzowej z powodu gromadzenia się płynów i komórek zapalnych na skutek działania czynnika zewnętrznego lub bodźca wewnętrznego.

Rozróżniamy zakaźny i niezakaźny nieżyt nosa. W pierwszym przypadku mikroorganizm atakuje nos i zaraża go wirusem lub bakterią. Ciało reaguje na kolonizację drobnoustrojów i uruchamia mechanizmy wyrzucania intruza. To z kolei wyzwala stan zapalny.

W przypadku niezakaźnego nieżytu nosa najczęściej występuje postać alergiczna, czyli taka, która pojawia się w większym stopniu u chorych na astmę. Wyzwalający go czynnik zewnętrzny w tym przypadku to nie wirus ani bakteria.

Jest to cząsteczka alergenna rozpoznawana jako obca i atakowana przez układ odpornościowy. W okresie kiełkowania roślin pyłek jest zwykle jedną z najczęstszych przyczyn.

Co to jest astma?

Astma oskrzelowa to zapalenie błony śluzowej dróg oddechowych z nadreaktywnością oskrzeli. Innymi słowy, oprócz procesu zapalnego, występuje również zaburzenie w działaniu samych oskrzeli. W konsekwencji drogi oddechowe zamykają się gwałtownie i uniemożliwiają normalny przepływ powietrza.

Astma zalicza się do obturacyjnych i przewlekłych chorób układu oddechowego. Jej przebieg ewoluuje w postaci ostrych ataków rozłożonych w dłuższym czasie. Niektóre czynniki wyzwalające kryzysy, takie jak przeziębienie lub infekcje, występują częściej zimą, dlatego ta pora roku najbardziej dotyka osoby chorujące na astmę.

Do rozpoznania astmy oskrzelowej zwykle dochodzi już we wczesnym wieku. Choroba dotyka dzieci, u których występuje skurcz oskrzeli podczas aktywności fizycznej lub gdy temperatury na zewnątrz spadają.

Na początku leczy się tych młodych pacjentów lekami rozszerzającymi oskrzela, aby ocenić rozwój choroby. Jeśli ataki nawracają, lekarz zwykle diagnozuje astmę.

Stopień ciężkości choroby nie zawsze jest taki sam, ani jej rozwój nie przebiega liniowo. Niektórzy ludzie mają łagodną postać choroby. W ich przypadku atak występuje prawdopodobnie tylko jeden raz w roku. Natomiast inni cierpią na prawie ciągle utrzymujący się stan duszności.

Dlaczego nieżyt nosa i astma są ze sobą powiązane?

Istnieje wiele różnych wyjaśnień, dlaczego pacjenci z astmą często cierpią na nieżyt nosa. Szacuje się, że do 75% astmatyków doświadcza zapalenia błony śluzowej nosa. I odwrotnie, osoby, u których zdiagnozowano nieżyt nosa, mają skurcz oskrzeli w 40% przypadków. Spójrzmy na kilka teorii na temat tego związku.

Przepływ nie nawilżonego i nie ogrzanego powietrza przez usta

Jedno z wyjaśnień, dlaczego osoby z nieżytem nosa mają również astmę, wskazuje na brak wystarczającego przepływu powietrza przez nos. Ponieważ występuje zapalenie błony śluzowej, pacjenci ci wolą oddychać przez usta, co uniemożliwia nawilżanie i ogrzanie wdychanego powietrza, które normalnie zachodzi w nosie.

W ten sposób, gdy zimne i suche powietrze dociera do oskrzeli, drogi oddechowe mają tendencję do kurczenia się, ponieważ oskrzela identyfikują ten przepływ jako szkodliwy. Różne badania naukowe wykazały, że skurcz oskrzeli nasila się w zimne dni, na przykład u osób uprawiających sporty śnieżne i zimowe.

Komunikacja między błonami śluzowymi

Badania wykonywane w jednym i drugim kierunku ujawniają związek między wszystkimi częściami błony śluzowej dróg oddechowych. Jeśli dana osoba wystawia się na stymulację alergenami poprzez nos, istnieje duże prawdopodobieństwo, że komórki oskrzeli również zareagują w jakiś sposób.

I odwrotnie, gdy dolne drogi oddechowe kurczą się, dochodzi również do zmian w błonie śluzowej nosa.

Dużą rolę w tym mechanizmie patofizjologicznym pełni komunikacja nerwowa i reaktywność naczyń krwionośnych. To właśnie wydaje się być przyczyną astmy wywołanej wysiłkiem fizycznym. Pośredniczy w niej bowiem wzrost adrenaliny i noradrenaliny, do którego dochodzi pod wpływem bodźców sportowych.

Te neuroprzekaźniki wiążą się zarówno z nieżytem nosa jak i z astmą, ponieważ powodują zamknięcie światła naczyń krwionośnych. W obrębie błony śluzowej układu oddechowego takie zwężenie ogranicza krążenie i zdolność reagowania na czynniki zewnętrzne.

Nieżyt nosa i astma a układ odpornościowy

Szczególnym rodzajem białych krwinek są eozynofile. Ich szczególna rola polega na pośredniczeniu w reakcjach alergicznych w całym organizmie. Z jednej strony badacze odkryli ich rolę w przebiegu nieżytu nosa, z drugiej strony znana jest również ich rola w astmie.

Przyjmuje się, że skoro mamy do czynienia z podobnym mechanizmem, sensowne jest założenie, że reakcje alergiczne przebiegają w ten sam sposób za pośrednictwem tych komórek. Natomiast kluczową role odgrywa wzrost ich liczby w sytuacjach walki z czynnikami zewnętrznymi.

Ponadto substancje zapalne nie są statyczne, ale poruszają się dzięki krążeniu krwi, dzięki czemu mogą przedostawać się z nosa do oskrzeli.

Nieżyt nosa i astma: podobne, ale różne

Związek między nieżytem nosa i astmą można wyjaśnić różnymi hipotezami, ale nie oznacza to, że chodzi tu o to samo schorzenie. Czasami zaleca się nawet używanie podobnych leków, chociaż podejście nie obejmuje tych samych protokołów dla jednej i drugiej choroby.

Ważne jest, aby lekarze prowadzący terapię potrafili odróżnić jeden stan od drugiego, aby zastosować prawidłową terapię. W każdym razie chorzy na astmę muszą nauczyć się radzić sobie z kryzysem nieżytu nosa. Istnieje bowiem duże prawdopodobieństwo, że będą często zapadać na tę chorobę.