Nietolerancja laktozy – kompendium wiedzy

W dzisiejszym artykule dowiesz się wszystkiego co należy wiedzieć o nietolerancji laktozy. Przyjrzymy się powodom i objawom tego stanu.

Nietolerancja laktozy jest zaburzeniem często występującym u osób dorosłych. Charakteryzuje się obniżoną zdolnością organizmu do trawienia tego cukru. Jako że organizm nie może strawić laktozy, podrażnia ona błonę śluzową jelit, powodując biegunkę. Nietolerancja laktozy jest objawem zespołu złego wchłaniania.

Nieprawidłowość ta może mieć różne stopnie nasilenia, zaczynając od nieznacznego dyskomfortu aż po silny ból i uszkodzenie jelit.

Wchłanianie laktozy

Laktoza to dwucukier – węglowodan złożony z dwóch monocukrów: glukozy i galaktozy. Znajdziesz ją w produktach mlecznych. Ludzki organizm przyswaja laktozę na poziomie komórkowym w komórkach jelitowych zwanych także enterocytami.

Komórki te mają kształt sześcianów i są wyposażone w mikrokosmki w miejscu, które ma kontakt z wewnętrzną ścianką jelita.

Mikrokosmki tworzą nieregularną strukturę zwaną rąbkiem szczoteczkowym. To obszar w którym wchłaniana jest większość składników odżywczych.

Niektóre takie składniki muszą najpierw być rozdzielone i rozbite na mniejsze, prostsze związki. Dopiero wtedy możliwe jest wchłonięcie ich do krwiobiegu. Tak właśnie jest w przypadku laktozy. Laktaza musi najpierw dokonać podziału na cząsteczkę glukozy i cząsteczkę galaktozy. Wtedy możliwe jest przyswojenie laktozy.

Laktaza to enzym znajdujący się na rąbku szczoteczkowym enterocytów. Jest ona obecna w nierównomiernych ilościach na całej długości układu trawiennego. Najwięcej laktazy znajduje się w pierwszych odcinkach jelita cienkiego – w dwunastnicy oraz w jelicie czczym.

U niektórych grup etnicznych wydzielanie laktazy zmniejsza się z wiekiem i ustaje kiedy dana osoba osiąga dojrzałość. Jednak u osób rasy białej wydzielanie laktazy nie zostaje przerwane.

Nietolerancja laktozy: patogeneza

Z punktu widzenia patogenezy, mówimy tu o braku laktazy wynikającym z dwóch możliwych przyczyn. Po pierwsze, być może enzym ten nie jest w ogóle syntezowany. Po drugie, brak laktazy może być efektem choroby jelit.

Pierwotna nietolerancja laktozy

Przede wszystkim należy pamiętać o tym, że pierwotna nietolerancja laktozy to najczęstszy rodzaj tego typy komplikacji na świecie. Jest to odrębna jednostka chorobowa – nie jest powodowana żadnymi innymi schorzeniami.

W takim przypadku, organizm nie syntezuje laktazy ze względu na różne powody, takie jak:

• Wrodzony niedobór laktazy: w tym wypadku jest to choroba dziedziczna. Laktaza nie jest wytwarzana z powodu nieprawidłowości genetycznej. Oboje rodzice  muszą mieć tę mutację aby odziedziczyło ją dziecko. Oznacza to, że gen powodujący wrodzony niedobór laktazy jest genem recesywnym. To rzadkie zjawisko, ale dzieci które odziedziczyły takie geny nie syntezują laktazy a więc nietolerancja laktozy towarzyszy im od urodzenia.
• Rozwojowa nietolerancja laktozy może wystąpić u maluszków urodzonych zbyt wcześnie. Dotyka zwłaszcza dzieci urodzone przed 32. tygodniem ciąży, ponieważ wtedy laktaza nie osiągnęła jeszcze maksymalnej wartości.
• Niedobór fizjologiczny: wspominaliśmy już o tym, że synteza laktazy zmniejsza się po zakończeniu karmienia piersią. Dzieje się tak bardzo często u Azjatek i Afrykanek. Taka nietolerancja pojawia się w różnych momentach życia. Często bywa tak, że u osób tych ras dotyka ona dzieci około 5. roku życia. Rzadziej występuje natomiast u osób rasy białej i pojawia się w późniejszych okresach życia.

Wtórna (nabyta) nietolerancja laktozy

Zmiany zachodzące w błonie śluzowej jelit wynikające z innych kwestii powodują, że u pacjenta pojawia się wtórna lub nabyta nietolerancja laktozy. Zależnie od przyczyny, tego typu nietolerancja laktozy może być stała lub też odwracalna. Niekiedy można wyleczyć powodujące ją nieprawidłowości.

Co więcej, taki rodzaj nietolerancji może mieć związek ze zmianami w mikrokosmkach. Zaburzenia tego typu uniemożliwiają normalne wchłanianie węglowodanów. Prowadzi to do chorób związanych ze stanami zapalnymi, takich jak na przykład choroba Leśniowskiego-Crohna lub wrzodziejące zapalenie jelita grubego.

Ponadto, tego typu nietolerancja laktozy występuje przy infekcjach jelitowych które zmieniają wyściółkę układu trawiennego. Dotyka wtedy zwłaszcza dzieci.

Nietolerancja laktozy: objawy

W wyniku nietolerancji laktozy, pojawiające się po spożyciu produktów mlecznych podrażnienie wywoła następujące przykre objawy:

• Nadprodukcja gazów
• Mdłości i wymioty
• Ból i wzdęcia
• Silna biegunka osmotyczna

Nasilenie tego typu objawów może być różne i będzie ono zależało od zaawansowania nietolerancji. Są osoby, które nie mogą pić mleka ale mogą jeść produkty nabiałowe, takie jak sery czy jogurty. W wielu przypadkach objawy są łagodne i większość pacjentów może przyjmować niewielkie ilości mleka.

Kiedy brak laktazy wynika z uwarunkowań genetycznych albo pojawia się na wczesnych etapach rozwoju dziecka, maluch może zostać dotknięty wyraźnymi opóźnieniami w rozwoju. Konsekwencje mogą wtedy być bardzo poważne.

Diagnostyka nietolerancji laktozy

Wiele osób podejrzewa u siebie nietolerancję laktozy na podstawie obserwacji objawów ze strony układu trawiennego które pojawiają się po spożyciu mleka.

Istnieją jednakże również testy i badania, dzięki którym można zdiagnozować pierwotną nietolerancję laktozy:

• Test tolerancji laktozy. Jeżeli Twój organizm poprawnie trawi laktozę, poziom cukru w Twojej krwi powinien wzrosnąć po tym, jak zjesz bądź wypijesz produkt mleczny. W tym teście pacjentowi podaje się do wypicia laktozę a następnie wykonuje się pomiar stężenia cukru. Jeśli poziom glukozy nie podnosi się o co najmniej 20 md/dL, pacjent cierpi na nietolerancję laktozy.
• Wodorowe testy oddechowe (HBT). Jak już wspominaliśmy, fermentacja powodowana przez bakterie prowadzi do powstania dużych ilości wodoru w jelicie grubym. Gaz ten jest wchłaniany do krwiobiegu i dociera do płuc, a następnie jest wydychany wraz z powietrzem. Dlatego przydatnym testem w diagnostyce nietolerancji laktozy jest pomiar zawartości wodoru w powietrzu wydychanym przez pacjenta który spożył laktozę. Ponadprzeciętne wartości mogą wskazywać na to, że dana osoba niepoprawnie trawi laktozę.
• Badanie kwasowości stolca. Ludzki organizm pozbywa się części zbyt dużej ilości wodoru wydalając go razem ze stolcem. To obniża poziom pH kału i sprawia, że ma on odczyn kwasowy.

Jeśli wyniki tego typu testów nie są zgodne z normami, dana osoba cierpi najprawdopodobniej na nietolerancję laktozy.

Nietolerancja laktozy w większości przypadków nie jest poważnym schorzeniem. Na szczęście objawy można wyeliminować, wykluczając po prostu laktozę z codziennej diety bądź znacznie obniżając jej ilość.