Nawroty stwardnienia rozsianego - jak sobie z nimi radzić?

Stwardnienie rozsiane jest chorobą neurodegeneracyjną, na którą wciąż nie ma lekarstwa. Ogniska choroby i nawroty to wyzwania, które wymagają szczególnego podejścia.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Maryel Alvarado Nieto.

Ostatnia aktualizacja: 07 grudnia, 2022

Nawroty stwardnienia rozsianego występują, gdy ponownie pojawiają się objawy dysfunkcji neurologicznej, które trwają dłużej niż 24 godziny. Obejmuje to również pogorszenie objawów klinicznych pacjenta w ciągu ostatniego miesiąca.

Jednak objawy te nie powinny być spowodowane gorączką, zmianami hormonalnymi lub metabolicznymi ani zaburzeniami snu. Takie sytuacje pogarszają stan pacjentów z SM, ale nie można ich uznać za nawroty stwardnienia rozsianego.

Obecnie ciągle nie znamy pochodzenia stwardnienia rozsianego. W literaturze naukowej wyróżnia się dwie nakładające się fazy patologiczne tej choroby:

1. Z jednej strony istnieje autoimmunologiczny proces zapalny, który degeneruje osłonkę mielinową istoty białej w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Mechanizm ten odpowiada za objawy ognisk.
2. Podobnie dochodzi do postępującej degeneracji aksonów i neuronów, prowadzącej do trwałego kalectwa, typowego dla zaawansowanych stadiów choroby.

Leczenie farmakologiczne nawrotów stwardnienia rozsianego obejmuje podawanie glikokortykoidów, zwłaszcza metyloprednizolonu, w dużych dawkach. Wykazano niezwykłą skuteczność takiej terapii w skracaniu czasu trwania zaostrzeń i zmniejszaniu ich nasilenia.

Wydaje się jednak, że sterydy nie modyfikują postępu choroby. Natomiast ich działania niepożądane ograniczają ich stosowanie u pacjentów z łagodnymi zaostrzeniami.

Wskazówki, jak łagodzić nawroty stwardnienia rozsianego

1. Ciągła ocena lekarska

Choć ta rekomendacja wydaje się to oczywista, nie wszyscy chorzy na stwardnienie rozsiane zgłaszają się na okresowe badania lekarskie. Utrudnia to terminowe monitorowanie zarówno objawów, jak i zmian neurologicznych widocznych w badaniach obrazowych.

Brak ścisłej obserwacji skutkuje opóźnieniami w rozpoznaniu rzutów stwardnienia rozsianego. Z tego samego powodu opóźnia się rozpoczęcie leczenia.

Uważa się, że w ciągu jednego roku we wczesnych stadiach choroby występuje średnio 0,5 zaostrzeń.

Z tego powodu eksperci zalecają badania lekarskie co sześć miesięcy i badania MRI co najmniej raz w roku. Należy podkreślić, że chociaż sterydy nie mogą leczyć choroby, ich wczesne zastosowanie może mieć działanie ochronne poprzez zmniejszenie procesu zapalnego.

2. Wiedza jest podstawą, aby kontrolować nawroty stwardnienia rozsianego

Wiedza pacjenta na temat choroby jest niezbędna do radzenia sobie z tą patologią. W tym celu konieczne jest nie tylko uzyskanie dokładnych informacji podczas wizyty u lekarza. Pacjentom zaleca się także udział w sesjach informacyjnych.

Celem tych spotkań jest lepsze zrozumienie choroby przez osoby, które na nią cierpią. Kontynuacja edukacji promuje zmianę zachowania, która poprawia spojrzenie pacjenta na swój stan.

Podobnie wzbogacenie wiedzy na temat choroby może potencjalnie zmniejszyć liczbę nawrotów stwardnienia rozsianego w porównaniu z pacjentami, którzy nie otrzymali tych informacji. Jednak ciągle istnieje niewiele dokumentacji na ten temat i należy przeprowadzić więcej badań.

3. Kontrola potencjalnych wyzwalaczy

Około 10% infekcji występujących u pacjentów ze stwardnieniem rozsianym prowadzi do nawrotu choroby. Z tego powodu konieczne jest zapobieganie im, zwłaszcza tym, które są czynnikiem ryzyka dla pacjentów.

Witamina C umożliwia zakwaszenie moczu u osób z niepełnym opróżnianiem pęcherza. Jest to środek profilaktyczny o pewnej skuteczności przeciwko kolonizacji przez bakterie.

Podobnie należy zapobiegać infekcjom dróg oddechowych i przewodu pokarmowego u pacjentów z trudnościami w poruszaniu się i zaburzeniami mikcji. Środki te powinny być kontrolowane przez wyszkolonego profesjonalistę.

Należy podkreślić, że gdy objawy sugerują proces zakaźny, należy natychmiast skonsultować się z lekarzem w celu szybkiej oceny. Z drugiej strony warunki takie jak podwyższona temperatura otoczenia, intensywny wysiłek fizyczny, zmiany hormonalne, stres i brak snu nasilają objawy SM.

Chociaż nie wywołują one nawrotu jako takiego, pogarszają objawy. Należy ich zatem unikać.

4. Rehabilitacja

Objawy w stwardnieniu rozsianym zależą od uszkodzonego obszaru ośrodkowego układu nerwowego. Ponieważ obszary te mają różne lokalizacje, istnieje szeroki zakres możliwych manifestacji fizycznych.

Jednak najczęstsze objawy są następujące:

• Zaburzenia motoryczne
• Zaburzenia widzenia
• Objawy proprioceptywne

Ocena każdego objawu i jego nasilenia powinna być przeprowadzona przez grupę specjalistów. Dzięki temu opcje farmakologiczne ich leczenia będą tak precyzyjnie dobrane, jak to tylko możliwe.

Literatura proponuje pewne ogólne porady, które mogą pomóc pacjentowi pokonywać nawroty stwardnienia rozsianego w najlepszy możliwy sposób. Nie powinny one jednak zastępować podejścia farmakologicznego. Wśród zaleceń znajdujemy następujące wskazówki:

• Noś luźne ubrania wykonane z włókien naturalnych
• Okresowo rób przerwy w ciągu dnia
• Regularnie wykonuj ćwiczenia fizyczne
• Przebywaj w chłodnym lub klimatyzowanym pomieszczeniu
• Planuj większość zajęć w godzinach porannych
• Używaj mechanicznych urządzeń podtrzymujących
• Wyeliminuj palenie
• Zmniejsz spożycie soli

5. Suplementy diety

Niedobór witaminy D uznano za czynnik ryzyka SM, ale nie wszyscy pacjenci z SM mają niski poziom tego składnika. Dlatego niektórzy powinni rozważyć uzupełnienie niedoboru. Wybór dawkowania był przedmiotem debaty wśród badaczy i nie ma konsensusu w tej kwestii.

Z drugiej strony zaleca się włączenie do diety tych pacjentów tłustych ryb, takich jak łosoś. Jeśli nie jest to możliwe, za bezpieczną uważa się suplementację długołańcuchowymi kwasami tłuszczowymi (omega-3).

6. Nawroty stwardnienia rozsianego a ukryte objawy

Istnieją trzy objawy kliniczne, które są uważane za ukryte objawy SM:

• Zmęczenie
• Depresja
• Zaburzenia funkcji poznawczych

Mimo dużej częstości ich występowania, zwykle nie oferuje się rehabilitacji neuropsychologicznej jako wstępnej opcji terapeutycznej u tych pacjentów. Jednakże, gdy stosuje się takie interwencje, następuje znaczna poprawa zdrowego zachowania u osób ze stwardnieniem rozsianym.

Wykazano, że terapia poznawczo-behawioralna (CBT) a ostatnio również trening uważności są skutecznymi strategiami radzenia sobie ze stresem powodowanym przez tę chorobę. W rzeczywistości jedno badanie potwierdziło spadek liczby nowych urazów u pacjentów, którzy przeszli indywidualne szkolenie CBT.

Jednak efekty te zniknęły pod koniec terapii.

Przewaga treningu uważności nad CBT polega na tym, że pozytywny wpływ praktyki można utrzymać w czasie, nawet jeśli nie kontynuuje się procesu terapeutycznego. Pacjenci mogą wdrażać nabyte umiejętności indywidualnie, co daje poprawę długoterminową.