Naegleria fowleri: mózgożerna ameba, którą można się zarazić!

Infekcja Naegleria fowleri jest jedną z najbardziej śmiertelnych chorób wywołanych przez pierwotniaki na świecie. Spośród 148 osób zarażonych w ciągu ostatnich 60 lat w Stanach Zjednoczonych przeżyły tylko cztery. Na szczęście jednak zdarza się to niezwykle rzadko.

Zakażenie pierwotniakiem Naegleria fowleri wywołuje negleriozę, znaną również jako pierwotne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych. Ta choroba jest niezwykle rzadka, ale także zazwyczaj śmiertelna, jako że zgłoszony wskaźnik zgonów chorych na nią wynosi 98,5%.

Na szczęście ta infekcja jest bardzo rzadka. Tylko 34 przypadki zostały zdiagnozowane w Stanach Zjednoczonych w latach 2008-2017. Na całym świecie wykryto około 450 przypadków negleriozy w ciągu ostatnich 60 lat.

Naegleria fowleri żyje w słodkiej wodzie, glebie lub w ośrodkowym układzie nerwowym żywiciela (CNS) wraz ze wszystkim, co się z tym wiąże. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o pierwotnym zapaleniu opon mózgowo-rdzeniowych spowodowanych przez tego pierwotniaka, w tym o objawach i leczeniu, po prostu przeczytaj nasz artykuł.

Co to jest infekcja Naegleria fowleri?

Naegleria fowleri, znana również w mediach ogólnych jako ameba żywiąca się mózgiem, jest gatunkiem rodzaju Naegleria, należącym do gromady Percolozoa. Nie jest to prawdziwa ameba na poziomie filogenetycznym, ponieważ przechodzi przez fazę wiciową cyklu życiowego, co nie ma miejsca w typie Amoebozoa.

Naegleria fowleri ma szczególne upodobanie do środowisk słodkowodnych, zwłaszcza tych, które są brudne i zanieczyszczone przez podłoże. Jak wskazuje portal medyczny Statpearls, organizm ten wytrzymuje temperatury do 45 stopni Celsjusza, a jego cykl życiowy dzieli się na trzy odrębne fazy:

• Cysta: to jest struktura zwiększonej odporności mikroorganizmu. Gdy formy swobodne poddawane są stresującym warunkom, zostają przekształcone w cystę o średnicy około 9 mikrometrów. Czynniki sprzyjające otorbieniu to brak pożywienia, przesuszenie środowiska i temperatura poniżej 10 stopni Celsjusza.
• Trofozoit: to etap, na którym mikroorganizm się dzieli, żywi bakteriami i niestety powoduje chorobę u ludzi. Trofozoity mierzą od 10 do 35 mikrometrów i poruszają się za pomocą pseudopodów, czyli wydłużeń cytoplazmatycznych, które umożliwiają podstawowe mechanizmy przemieszczania się.
• Postać wiciowa: Ten etap odróżnia Naegleria fowleri od wielu innych niebakteryjnych mikroorganizmów. Forma wiciowa, jak sama nazwa wskazuje, ma 2 wici i powstaje, gdy trofozoity są wystawione na zmiany jonowe w środowisku wodnym.

Powinieneś wiedzieć, że zarówno forma wiciowa, jak i cysta mogą powodować infekcję u ludzi. Za to trofozoit jest formą zakaźną per se. Kiedy ten mikroorganizm dostanie się do jamy nosowej żywiciela, obie formy pośrednie bez problemu przekształcają się w zakaźny trofozoit.

Dlaczego występuje infekcja?

Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (CDC) pokazuje nam cykl zakaźny tego patogenu. Naegleria fowleri wnika do organizmu człowieka przez przewody nosowe w postaci formy wiciowej, cysty lub trofozoitu. Po wszczepieniu do nosa patogen atakuje nabłonek dróg oddechowych i błonę śluzową nosa.

Stąd migruje przez blaszkę sitową (odcinek kości sitowej) do ośrodkowego układu nerwowego (OUN), a dokładniej do mózgu, przez nerwy węchowe. Podstawna część mózgu, móżdżek i opuszki węchowe są najbardziej narażonymi strukturami u zakażonych pacjentów.

Naegleria fowleri wywołuje wrodzoną odpowiedź układu odpornościowego. Jej zjadliwość zależy od białka Nfa1 (które wiąże cząsteczki tlenu), produkcji tlenku azotu oraz obecności białek tworzących specyficzne pory.

Ponieważ wewnątrz organizmu człowieka nie ma bakterii, którymi mogłaby się żywić, Naegleria fowleri żeruje na neuronach i astrocytach ośrodkowego układu nerwowego. Do pewnego stopnia nazwa ameba żywiąca się mózgiem opisuje stosowane przez ten mikroorganizm metody.

Czynniki podwyższonego ryzyka

Klinika Mayo i inne źródła wskazują na istotne czynniki ryzyka sprzyjające rozwojowi infekcji Naegleria. W każdym razie należy pamiętać, że jest to bardzo rzadka choroba:

• Pływanie w nieodkażonej słodkiej wodzie: Większość ludzi zaraża się po pływaniu w stojącej wodzie lub znajdującej się w nieodkażonym środowisku naturalnym.
• Pływanie w bardzo ciepłej wodzie: ten patogen nie reaguje zbyt dobrze na zimno. Dlatego jest bardziej powszechny w klimacie umiarkowanym.
• Młody wiek: Ze względu na swoje nawyki i skłonność do ograniczonej higieny, małe dzieci są bardziej podatne na zakażenie Naegleria fowleri.

Na koniec należy zauważyć, że ameba nie przeżywa w środowisku zasolonym i jest wrażliwa na chlor. Nie da się zarazić pływając w morzu lub odpowiednio przygotowanym basenie publicznym.

Objawy zakażenia Naegleria fowleri

Kliniczne objawy zakażenia pojawiają się w ciągu 2 do 8 dni. Niektórzy pacjenci zaczynają jednak odczuwać objawy już po 24 godzinach. Mimo tego musimy podkreślić, że nie ma znormalizowanego obrazu choroby.

Najczęstsze objawy to silny ból głowy, światłowstręt, splątanie, napady padaczkowe i śpiączka. Obserwowano również pacjentów z nieprawidłowym rytmem serca i charakterystyczną martwicą mięśnia sercowego, czyli tkanki mięśniowej serca.

Oprócz tego lekarze uważają, że główną przyczyną choroby jest wzrost ciśnienia wewnątrzczaszkowego. U pacjentów z negleriozą ciśnienie w płynie mózgowo-rdzeniowym wzrasta do 600 milimetrów słupa wody. Jak wspomniano powyżej, rokowania są bardzo złe i większość przypadków infekcji kończy się śmiercią.

Testy diagnostyczne

Jak wskazano w podręcznikach MSD, chorobę tę wykryć jedynie przez nakłucie lędźwiowe (i późniejszą analizę płynu mózgowo-rdzeniowego), a także przez biopsję mózgu. Lekarze przeprowadzają te badania u osób z objawami negleriozy, które miały kontakt z nieoczyszczoną słodką wodą w ciągu ostatnich kilku dni.

Z drugiej strony badania obrazowe (tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny ) nie potrafią wykryć tej choroby, ale mogą wykluczyć inne możliwe problemy zdrowotne. Po uzyskaniu płynu mózgowo-rdzeniowego lekarze przeprowadzają hodowle mikroorganizmów lub analizy genetyczne w poszukiwaniu genomu ameby.

Możliwe sposoby leczenia zakażenia Naegleria fowleri

Możliwości leczenia zakażenia tą amebą są bardzo ograniczone z powodu braku pacjentów, którzy przeżyli.

Poniżej przedstawiamy leki, które są obecnie w użyciu lub w okresie próbnym, ale nie gwarantują jednak wyzdrowienia pacjenta:

• Amfoterycyna B: jest to antybiotyk i środek przeciwgrzybiczy wyekstrahowany z bakterii Streptomyces nodosus. Jest to najczęściej stosowany lek w leczeniu naeglerii.
• Miltefosine: jest to środek przeciwko pierwotniakom, który został opracowany po raz pierwszy na potrzeby leczenia raka piersi. Zabieg ten uratował życie 3 pacjentom: 2 w 2013 roku i 1 w 2016 roku.
• Flukonazol: jest to lek wspomagający w zapobieganiu powierzchownym i ogólnoustrojowym infekcjom grzybiczym. Ma dobrą penetrację do ośrodkowego układu nerwowego.
• Azytromycyna: jest to antybiotyk o szerokim spektrum działania z grupy makrolidów. Jest w fazie eksperymentalnej jako środek do leczenia tej choroby.

Niestety w ciągu ostatnich 10 lat w Stanach Zjednoczonych przeżyły tylko trzy osoby. To sprawia, że bardzo trudno jest przetestować skuteczność leczenia. Spośród prawie 150 osób zarażonych w tym kraju w ciągu ostatnich 60 lat tylko 4 przeżyły i zdołały o tym opowiedzieć.

Rzadki problem, o który nie powinieneś się martwić

Te najnowsze dane mogą wydawać się niepokojące, ale nic nie może być dalsze od prawdy. Specjaliści wykryli łącznie 148 przypadków negleriozy w Stanach Zjednoczonych w ciągu ostatnich 60 lat, kiedy w tym kraju żyje obecnie 328 milionów ludzi. Choroba jest tak rzadka, a odsetek osób nią dotkniętych jest tak mały, że nie warto się tym martwić.

Dlatego mimo niepokoju społecznego, który niektóre źródła starają się podtrzymać, podkreślamy, że nie ma się czym martwić.

Zawsze dobrze jest unikać uprawiania sportów wodnych w wodach stojących ze względu na możliwe patogeny, które mogą je zamieszkiwać, ale poza tym zapobieganiem niewiele można zrobić, aby uniknąć zakażenia Naegleria fowleri.