Metamizol - do czego nam służy?

Metamizol to środek chemiczny, stosowany jako środek przeciwbólowy, wobec intensywnego, czy umiarkowanego bólu pooperacyjnego, bądź pourazowego. Może pomóc też na dolegliwości bólowe towarzyszące innym schorzeniom, np. przy nowotworach. 

Metamizol jest organicznym, wielofunkcyjnym związkiem chemicznym. W swej budowie przypomina aminofenazon. Należy do grupy pirazolonów i tak jak wspomnieliśmy, ma działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Gdzie spotykamy metamizol i czy możemy go swobodnie stosować?

Co więcej, metamizol wyróżniają też właściwości przeciwzapalne i spazmolityczne, choć o mniejszej mocy. Jest niemal białym, krystalicznym proszkiem. Charakteryzuje się dobrą rozpuszczalnością w wodzie, czy też w alkoholu metylowym.

Przyjrzyjmy się niektórym cechom tego leku.

Metamizol – jaka działa?

Podobnie jak inne leki w grupie, metamizol działa hamując działanie cyklooksygenazy. Dlatego hamuje syntezę prostaglandyn, którym zawdzięcza swoje właściwości przeciwbólowe i przeciwgorączkowe.

Jednak pomimo tego, że jego metabolity są aktywne i blokują syntezę prostaglandyn, przeciwzapalna aktywność tego związku nie jest tak istotna.

Z kolei warto pamiętać, że metamizol rozluźnia i zmniejsza aktywność mięśni gładkich przewodu pokarmowego i macicy.

Metamizol szybko metabolizuje się w wątrobie, gdzie przekształcany jest w aktywne metabolity wydalane z moczem.

Do czego służy nam metamizol?

Przede wszystkim powinniśmy pamiętać, że metamizol stosuje się przeciwbólowo. Zarówno w przypadku umiarkowanego jak i intensywnego bólu. Dotyczy to dolegliwości pooperacyjnych, a także pourazowych. 

Lek ten jest stosowany w leczeniu bólu ostrego, umiarkowanego lub intensywnego pooperacyjnego lub pourazowego, kolki lub pochodzenia nowotworowego. Jest to lek wskazany również w przypadku wysokiej gorączki, która nie reaguje na inne środki i leki przeciwgorączkowe.

Co ciekawe, w Polsce metamizol znany jest głównie pod nazwą pyralginy.

Dawkowanie i przeciwwskazania przy stosowaniu leku

Zalecana dawka zależy od odczekiwanego efektu, skali bólu i sytuacji pacjenta. W przypadku osób dorosłych zazwyczaj wskazuje się na dawkę doustną wynoszącą od 8 do 16 mg/kg masy ciała.

Działanie przeciwbólowe i przeciwgorączkowe występuje w ciągu 30 i 60 minut po podaniu. Należy dokładnie przeanalizować dawki pozajelitowe powyżej 1 g dipyronu, pod kątem ryzyka wystąpienia niedociśnienia.

Innym zaleceniem, o którym należy pamiętać, jest stosowanie tabletek, czy kropli zamiast syropu, w przypadku pacjentów chorych na cukrzycę. Ponadto należy unikać wysokich dawek metamizolu u pacjentów z niewydolnością nerek lub wątroby.

Z drugiej strony, w odniesieniu do przeciwwskazań, metamizol nie powinien być stosowany w następujących sytuacjach:

• Nadwrażliwość na pyrazolony.
• Niewydolność nerek lub wątroby, zarówno ostra jak i przewlekła.
• Dyskrazje krwi.
• Aktywne wrzody dwunastnicy.
• Niewydolność serca.
• W czasie ciąży i laktacji.

Ponadto zaleca się ocenę hematologiczną przed i okresowo w trakcie leczenia.

Metamizol i niepożądane reakcje – o czym należy pamiętać?

Co ważne, w tym artykule mówimy o leku przeciwbólowym, który ze względu na swoje toksyczne działanie, zwłaszcza związek z agranulocytozą wycofano z rynku w wielu krajach.

Badacze potwierdzili, że stosowanie leku może powodować poważne reakcje w organizmie. Wśród nich, wyróżniają się następujące:

• Agranulocytoza, stanowiąca poważną i nierzadko nieodwracalną reakcję. Jej pochodzenie nie jest do końca znane, ale uważana jest za reakcję immunologiczną.
• Wstrząs. Objawia się świądem, zimnymi potami, utratą energii, osłabieniem, mdłościami, dusznością i przebarwieniami skóry.
  Agranulocytoza i wstrząs zagrażają życiu pacjenta i wymagają zawieszenia leczenia metamizol. W takich przypadkach należy zapewnić natychmiastową pomoc lekarską.

Ponadto mogą wystąpić reakcje nadwrażliwości skóry, szczególnie w błonach śluzowych oka i w okolicy nosowo-gardłowej. Inne reakcje, które może wywołać podanie metamizolu to: leukopenia, trombocytopenia i niedokrwistość hemolityczna.

Do bardzo rzadkich reakcji niepożądanych należą: napady astmy, zespół Stevensa i Johnsona, martwica toksyczna rozpływna naskórka, małopłytkowość, nagłe pogorszenie czynności nerek, białkomocz, skąpomocz, bezmocz, ostra niewydolność nerek czy śródmiąższowe zapalenie nerek.

Według danych przedstawianych w biluetynie WHO z 2002 roku – zapadalność na agranulocytozę, wywołaną przez dany lek, wynosi od 0,2 do 2 przypadków na milion. 7 % z nich jest śmiertelne.

Zalecenia Europejskiej Agencji Zdrowia dla pracowników służby zdrowia

Europejska Agencja Zdrowa dokonała przeglądu sytuacji w zakresie metamizolu, w związku ze zgłoszeniem przypadków agranulocytozy. Pamiętajmy więc, że nie bez powodu leki te przepisujemy na receptę.

Ponadto wskazuje się następujące zalecenia dla pracowników służby zdrowia:

• Metamizol należy stosować tylko w przypadku zabiegów krótkoterminowych, maksymalnie trwających do 7 dni.
• Zaleca się jego stosowanie tylko w przypadkach zgodnych z zatwierdzonymi wskazaniami i minimalnymi dawkami skutecznymi.
• Jednakże, jeśli konieczne jest dłuższe leczenie, należy przeprowadzać okresowe kontrole hematologiczne, w tym formułę leukocytów.
• Nie powinniśmy stosować metamizolu u pacjentów, którzy nie zostali przebadani pod tym kątem.

Podsumowanie i wnioski

Zaleca się, aby przed przepisaniem metamizolu przeprowadzić szczegółowy wywiad medyczny. W ten sposób możemy uniknąć jego stosowania u pacjentów z nadwrażliwością lub reakcjami hematologicznymi na ten lek.