Kortykotropina - charakterystyka i działanie
Kortykotropina, zwana także adrenokortykotropiną (ACTH), jest polipeptydowym hormonem adrenokortykotropowym złożonym z 39 aminokwasów. Wytwarzany jest codziennie w małych ilościach (około 10 mg) przez przysadkę mózgową. Głównym zadaniem, jakie realizuje kortykotropina, jest stymulowanie nadnerczy.
Ogólnie rzecz biorąc kortykotropina stymuluje dwa z trzech obszarów kory nadnerczy, które wydzielają kortyzol i glukokortykoidy kortykosteronu. Jednak stymuluje ona także twór siatkowaty (formatio reticularis), który wytwarza androgeny.
Jego główną funkcją biologiczną jest stymulowanie wydzielania kortyzolu. W ten sposób organizm wytwarza więcej kortykotropiny w napiętych, stresujących momentach.
Jeśli chciałbyś dowiedzieć się czegoś więcej na ten ciekawy temat, to w naszym dzisiejszym artykule zaprezentujemy Ci garść najważniejszych informacji. Zapraszamy do lektury!
Kortykotropina (ACTH) i jej synteza
Kortykotropina stymuluje dwa z trzech obszarów kory nadnerczy, w których wydzielają się kortyzol i glikokortykoidy kortykosteronu. Dowiedz się czegoś więcej na ten temat z naszego artykułu!
Przysadka mózgowa syntetyzuje ACTH w odpowiedzi na uwalnianie hormonu uwalniającego kortykotropinę (kortykoliberyny – CRH) przez podwzgórze. Analogicznie nadnercza wytwarzają hormon zwany kortyzolem, który pomaga naszemu organizmowi lepiej radzić sobie ze stresem.
Dzieje się tak, ponieważ kortyzol jest niezbędny do naszego życia. W ten sposób jego poziom we krwi pozostaje pod stałą kontrolą.
Pomiar poziomu kortykotropiny
Celem analizy poziomu ACTH jest wykorzystanie tej wartości jako wskaźnika funkcji przysadki mózgowej i wykrycie wszelkich potencjalnych problemów w nadnerczach. Ponadto przydaje się ona w diagnostyce różnicowej stosowanej w przypadku następujących chorób:
- Choroba Addisona (pierwotna niedoczynność kory nadnerczy).
- Wrodzony przerost nadnerczy.
- Zespół Cushinga.
Kiedy poziom kortyzolu wzrasta, poziom ACTH zwykle spada. Kiedy jednak poziom kortyzolu spada, to kortykotropina, a konkretniej jej poziom zazwyczaj odpowiednio wzrasta. Jednak w organizmie może występować wysoki poziom ACTH i niski poziom kortyzolu lub odwrotnie.
Zjawisko to może być spowodowane jednym z wielu potencjalnych problemów w nadnerczach. Jednak niski poziom ACTH i kortyzolu może być również spowodowany problemami po stronie przysadki mózgowej.
Gdy samo wytwarzanie ACTH jest nadmierne, może być ono spowodowane nadczynnością przysadki mózgowej lub, w niektórych przypadkach, guzem płuc.
Zarówno poziom ACTH, jak i kortyzolu zmienia się w ciągu dnia. Tak więc kortykotropina zwykle osiąga swój najwyższy poziom wczesnym rankiem, mniej więcej między godziną 6:00 a 8:00. Z kolei najniższy jej poziom występuje po południu i pod wieczór, między godziną 18:00 a 23:00.
Jeśli Twój lekarz uzna to za konieczne, zmierzy Twój poziom ACTH z samego rana lub po południu. Zwykle mierzy także jednocześnie poziom kortyzolu, gdy sprawdza wartość ACTH. Kortykotropina uwalnia się w postaci procesów o charakterystyce impulsowej, dzięki czemu jej stężenie we krwi może zmieniać się z minuty na minutę.
Przeczytaj również: Badanie krwi – czy wiesz, jak często należy je wykonywać?
Kortykotropina we krwi – zakres wartości standardowych
Normalne wartości ACTH w próbce krwi pobranej wcześnie rano powinny wynosić mniej niż 80 pg / ml lub 18 pmol / l. Kortykotropina powinna jednak występować we krwi w ilościach mniejszych niż 50 pg / ml lub 11 pmol / l w przypadku próbek pobieranych w godzinach popołudniowych lub wieczornych.
Co może oznaczać wyższy niż normalny poziom ACTH we krwi?
Gdy kortykotropina we krwi występuje w ilościach wyższych niż normalny zakres wartości, to stan ten może wskazywać na obecność chorób, takich jak na przykład:
- Choroba Addisona. W takim przypadku nadnercza nie wytwarzają wystarczającej ilości kortyzolu.
- Wrodzony przerost nadnerczy. W tym przypadku nadnercza nie wytwarzają wystarczającej ilości różnych hormonów.
- Wielokrotna endokrynologiczna neoplazja typu I. Dzieje się tak, gdy jeden lub więcej gruczołów dokrewnych jest nadaktywnych lub gdy tworzą one guz.
- Choroba Cushinga. Dzieje się tak, gdy przysadka mózgowa wytwarza zbyt dużo hormonu adrenokortykotropowego. Stan ten zwykle spowodowany jest przez łagodny guz przysadki.
- Zespół Cushinga o charakterze ektopowym. Jest to rzadki rodzaj nowotworu, który może pojawić się w płucach, tarczycy lub trzustce. W jego efekcie ludzki organizm wytwarza zbyt duże ilości kortykotropiny.
A co w sytuacji, gdy kortykotropina występuje w ilościach poniżej normy?
Gdy kortykotropina przyjmuje wartości plasujące się poniżej normy, stan taki może wskazywać na obecność chorób, takich jak ja przykład:
- Niedoczynność przysadki mózgowej. Oznacza to ogólnie rzecz biorąc, że przysadka nie wytwarza wystarczającej ilości hormonów takich jak właśnie kortykotropina.
- Guz nadnerczy – tutaj obecność guza powoduje wzmożoną produkcję kortyzolu.
- Leczenie lekami glikokortykoidowymi cechuje się skutkiem ubocznym w postaci hamowania procesów wytwarzania kortykotropiny.
Parę słów tytułem podsumowania naszego artykułu
Na pomiar i wynik poziomu kortykotropiny może wpływać wiele czynników, takich jak pora dnia, w trakcie której pobierana jest próbka krwi. Z tego powodu należy wziąć pod uwagę także dane medyczne dotyczące innych badań, zwłaszcza dotyczących poziomu kortyzolu we krwi.
To może Cię zainteresować ...
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
-
SANGUINETTI, C. M. (1948). Insuficiencia suprarrenal. Dia Medico Uruguayo.
-
García, V. E., Burgui, J. Á. M., Dobón, M. G., & Gimeno, L. F. (2006). Síndrome de Cushing dependiente de corticotropina. Medicina Clinica. https://doi.org/10.1157/13094424
-
Goñi Iriarte, M. J. (2009). Síndrome de Cushing: situaciones especiales. Endocrinología y Nutrición. https://doi.org/10.1016/s1575-0922(09)71408-1
