Konfucjanizm: czego uczy nas doktryna Konfucjusza?

Celem konfucjanizmu jest przywrócenie harmonii społeczeństwu poprzez rozwój pewnych cnót i poszanowanie hierarchii społecznej. To religia czy raczej filozofia życia?

Napisane i zweryfikowane przez filozof Maria Alejandra Morgado Cusati.

Ostatnia aktualizacja: 08 października, 2022

Konfucjanizm, zwany także Ruizmem (szkołą uczonych), to doktryna filozoficzna i religijna, która kładzie nacisk na rozwój indywidualnych cnót w celu osiągnięcia stabilnego społeczeństwa i rządu. Koncepcję tego nurtu opracował filozof Konfucjusz w V wieku p.n.e..

Jego celem było przekształcenie i odnowienie wielu aspektów społeczeństwa poprzez starożytne przykazania i szacunek dla hierarchii społecznych. Zobaczmy, z czego się składa.

Kim był Konfucjusz?

Prawdziwe imię Konfucjusza brzmiało Kong Kio. Urodził się w chińskim stanie Lu w 551 p.n.e..

Zanim osiągnął średni wiek, zajmował kilka ważnych stanowisk. Między innymi piastował urząd ministra sprawiedliwości landu L. W tym czasie nauczał zasad, które uważał za niezbędne do stworzenia stabilnego rządu i zasłynął z wdrażania reform w dziedzinie wymiaru sprawiedliwości.

Po odejściu z urzędu odbył pielgrzymkę po kraju w poszukiwaniu autorytetów wrażliwych na jego nauki. Po powrocie do ojczystej krainy założył prywatną szkołę kształcącą królewskich doradców, w której podobno miał około 3000 uczniów ze wszystkich środowisk.

Od tego czasu nazywano go Kong-fuzi, co oznacza „mistrz Kong”. Należy zauważyć, że nazwa Konfucjusz jest wersją zlatynizowaną, której używamy dzisiaj.

Po jego śmierci w 479 p.n.e. jego zwolennicy propagowali jego nauki w książkach takich jak Dialogi konfucjańskie i wysławiali go jako mędrca. Jego doktryna szerzyła się w Chinach przez dwa tysiąclecia, a jego system wartości pozostawał związany z systemem politycznym imperium aż do 1911 roku.

Pochodzenie konfucjanizmu

Konfucjanizm gromadzi wierzenia i praktyki religijne sięgające XVIII wieku p.n.e.. Jednak około VI wieku p.n.e. myśliciel Konfucjusz, zaniepokojony kryzysem, w jakim znalazły się Chiny, przyjął nauki starożytnych mędrców. Zaczął je głosić jako kodeks moralny i religijny w życiu społecznym i politycznym.

Dlatego Konfucjusz nie postrzegał siebie jako założyciela, ale raczej jako głosiciela przesłania, które otrzymał od swoich przodków. Uważał za niezbędne przywrócenie starożytnych zasad i szacunek dla hierarchii społecznych, aby Chiny mogły odzyskać harmonię, którą utraciły podczas Okresu Walczących Królestw.

Wkrótce po rozpoczęciu pracy Konfucjusz zyskał licznych zwolenników i usystematyzował to, co później nazwano konfucjanizmem. Jednak rozpowszechnianie tej wiedzy spotkało się z oporem. W rzeczywistości ruch prześladowano podczas pierwszego imperium a następnie został obalony przez szkołę taoistyczną.

Później, wraz z powstaniem dynastii Han w III wieku p.n.e., konfucjanizm zatwierdzono i uznana za oficjalną religię państwową. Od tego czasu odgrywa ważną rolę w kształtowaniu chińskiego stylu życia i tradycyjnego systemu wartości.

Czym się wyróżnia konfucjanizm

Konfucjanizm nie jest religią taką jak chrześcijaństwo czy islam, ponieważ nie składa się z dogmatów, ale z wytycznych dotyczących zachowań, które mają na celu osiągnięcie doskonałego rządu i harmonii społecznej. Dlatego często jest uważany za filozofię polityczną i sposób na życie.

Hierarchia społeczna dla osiągnięcia harmonii

Konfucjanizm wierzy w harmonijny kosmos, którego porządek jest dyktowany przez Niebo (tian), wyższą siłę, która uporządkowała wszechświat w sposób hierarchiczny i podzieliła go na tych z siłą yin (szlachetny) i tych z siłą yang (podły). Na szczycie tej hierarchii znajduje się cesarz, „syn Niebios”, który pełni rolę pośrednika w stosunku do ludzi w celu egzekwowania woli niebiańskiej.

Kolejny poziom reprezentuje ojciec rodziny, który jest yin w odniesieniu do żony i dzieci. Dlatego dzieci muszą przejawiać szacunek i posłuszeństwo swoim rodzicom, a żona mężowi. Dlatego konfucjanizm uchodzi za religię patriarchalną.

Według tej filozofii istoty ludzkie, jako część kosmosu, muszą szanować ustalony porządek. Każda próba jego zmiany może spowodować poważne zakłócenia.

Doskonałość moralna

Podobnie społeczeństwo powinno być zorganizowane według hierarchii społeczno-moralnej. W konsekwencji najbardziej odpowiedzialne stanowiska, takie jak stanowisko gubernatora, powinny zajmować osoby o wyższym stopniu moralnej doskonałości.

Jednak stopień doskonałości moralnej nie wiąże się z pochodzeniem osoby, ale z poziomem internalizacji i rozwoju, jaki osiągnęła w odniesieniu do 5 zasad konfucjańskich: ren (ludzkość), yi (prawość), li (rytuał), zhi (mądrość) i xin (uczciwość).

5 zasad konfucjanizmu

Dla konfucjanizmu tylko ci, którzy posiadają i praktykują te zasady, mogą stać się junzi, czyli „szanowanymi ludźmi” lub „ludźmi wyższymi”:

• Ren: Zachęca ludzi do rozwijania miłości do innych i w rezultacie do działania z altruizmem i empatią.
• Yi: Zachęca ludzi do robienia tego, co jest słuszne i sprawiedliwe przez cały czas.
• Li: Naucza dobrego zachowania i dobrych manier.
• Zhi: Zachęca ludzi do poszerzania swojej wiedzy. Tylko ci, którzy posiadają wiedzę i dobry osąd, będą w stanie działać sprawiedliwie i mądrze.
• Xin : Zachęca ludzi do działania bez oszustwa.

Konfucjanizm dzisiaj

Konfucjanizm jest doktryną, która w dużej mierze stanowi część chińskiej kultury. W rzeczywistości szacuje się, że 42% chińskiej populacji praktykuje tradycyjną religię tego kraju, która jest mieszanką konfucjanizmu, buddyzmu i taoizmu. Co więcej, cnoty głoszone przez Mistrza Konga są nadal obecne w chińskim społeczeństwie. Na przykład  synowskie oddanie i szacunek dla przodków pozostają ciągle ważne.