Jelito grube oraz jego niezwykła fizjologia
Jelito grube to końcowy odcinek układu wydalniczego. Składa się z jelita ślepego, okrężnicy, odbytnicy i kanału odbytu. Wszystkie te części razem formują najkrótszy, a zarazem najgrubszy odcinek układu wydalniczego.
W początkowej części jelita grubego następuje wchłanianie elektrolitów oraz wody, a w odcinku dystalnym jelita gromadzony jest kał, który jelito grube przesuwa w kierunku odbytu za pomocą łagodnych skurczów propulsywnych i perystaltycznych.
Jelito grube i jego fizjologia
Podobnie jak w przypadku jelita cienkiego, w pracy jelita grubego można wyróżnić dwa rodzaje skurczów propulsywnych i masowych. Połączone ruchy mięśni okrężnych i podłużnych okrężnicy przesuwają masę kałową w stronę końcowego odcinka jelita grubego, którego niestymulowane części tworzą segmentowe zaułki, noszące nazwę ‘haustra’.
Po kilku minutach proces ten jest powtarzany przez kolejny odcinek jelita, a masa kałowa przesuwa się jeszcze bliżej odbytu. Podczas tego procesu, kał ma cały czas kontakt ze ściankami jelita, które pobierają z niego wodę i elektrolity.
Oprócz skurczów propulsywnych w jelicie grubym występują również tzw. masowe. Te z kolei pomagają przesuwać masę kałową wewnątrz jelita. Skurcze masowe występują zazwyczaj trzy razy dziennie i każdorazowo trwają ok. 30 minut.
Przeczytaj również: Zdrowie naturalnej flory jelitowej – poznaj dobre nawyki
Skąd się biorą skurcze jelit?
Skurcze masowe jelit są odpowiedzią na wypełniony żołądek i dwunastnicę (odruch żołądkowy i dwunastniczy). Czasem mogą jednak być reakcją na bodźce podrażniające jelito, co ma miejsce np. u pacjentów cierpiących na wrzodziejące zapalenie jelita grubego.
Rola zastawki krętniczo-kątniczej
Za pomocą skurczów, zastawka krętniczo-kątnicza zapobiega cofaniu się pokarmu z jelita grubego do końcowego odcinka jelita cienkiego. Kiedy jego ścianki rozprężają się, zastawka wysyła sygnał, dzięki któremu skurcze zwieracza ulegają przyspieszeniu, a skurcze ścianek jelit – spowolnieniu.
Jakie są skutki zaburzeń pracy jelita grubego?
Zbyt intensywna perystaltyka ogranicza możliwość wchłaniania przez ścianki jelita substancji z przesuwanej masy kałowej.
Z kolei zbyt wolne skurcze sprawiają, że ścianki jelit wchłaniają zbyt dużą ilość wody z masy kałowej, czego skutkiem są m.in. zaparcia.
Odruch defekacyjny
Odruch defekacyjny to sygnał, dzięki któremu człowiek odczuwa potrzebę wydalenia z organizmu resztek niestrawionego pokarmu. Istnieją dwa rodzaje odruchu defekacyjnego:
- Odruch wewnętrzny – wywoływany przez jelitowy układ nerwowy (jest on zbyt słaby sam w sobie, żeby doprowadzić do wydalenia kału).
- Odruch przywspółczulny – wspomaga odruch wewnętrzny i wywołują go włókna nerwu miednicy.
Jak przebiega ten proces?
Kiedy kał dociera do odbytnicy, następnie zostaje wysłany sygnał powodujący rozszerzenie jej ścianek, co z kolei prowadzi do wysłania przez splot mięśniowy sygnału doprowadzającego.
Ta seria sygnałów wywołuje ruchy perystaltyczne w jelicie grubym, przesuwając masę kałową w kierunku odbytu. Zwieracz wewnętrzny zostaje automatycznie rozluźniony, natomiast zwieracz zewnętrzny jest zamykany i otwierany świadomie przez człowieka.
Jednocześnie w momencie, kiedy następuje stymulacja zakończeń nerwowych odbytu, przesyłają one sygnały wzdłuż rdzenia kręgowego oraz do układu nerwowego miednicy, dzięki czemu jelita są odpowiednio pobudzane do pracy, a wewnętrzny zwieracz się rozluźnia.
Jelito grube a wydzielanie śluzu
Jakie substancje są wydzielane w jelicie grubym?
Komórki śluzowe w ściankach i gruczołach Lieberkühna wydzielają substancję zawierającą jony wodorowęglanowe (pH > 8). Substancja ta odpowiada między innymi za odpowiedni poziom pH w ściankach jelita.
Produkcja śluzu następuje w wyniku stymulacji komórek śluzowych, a także dzięki sygnałom wysyłanym przez układ nerwowy miednicy.
Śluz wydzielany przez ścianki jelita grubego pełni trzy główne role:
- Chroni ścianki jelita przed możliwymi podrażnieniami wywołanymi kwasami zawartymi w masie kałowej (śluz ma pH> 8 ze względu na zawartość jonów wodorowęglanowych).
- Ponadto nadaje masie kałowej jednorodną formę.
- Chroni również jelita przed szkodliwym działaniem bakterii.
Przeczytaj również: Bakterie jelitowe a ich wpływ na bóle stawów
Jelito grube a wchłanianie substancji z pokarmu
Do jelita grubego wpada codziennie około 1500 ml pokarmu. Ścianki jelita wchłaniają głównie wodę i elektrolity zawarte w tej masie. Wydalany kał zawiera zatem zaledwie ok. 100 ml wody i pomiędzy 1 a 5 mEq jonów sodu i chloru.
Dzięki reakcjom chemicznym zachodzącym w jelicie grubym, wchłaniane są również potas oraz jony wapnia i magnezu.
Połączenia między komórkami jelita grubego są dużo węższe niż w innych odcinkach układu trawiennego, co zapobiega utracie jonów i wyższy poziom ich przyswajania.
W procesie wchłaniania sodu ważną rolę odgrywa aldosteron – powstały dzięki niemu gradient stężenia pozwala na wchłanianie wody w procesie osmozy.
To może Cię zainteresować ...
