Flebotomia - kiedy wskazane jest upuszczanie krwi?

Upuszczanie krwi leczniczej to technika polegająca na pobraniu krwi żylnej w celu poprawy stanu klinicznego pacjenta. Dowiedz się więcej na ten temat tutaj.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Maryel Alvarado Nieto.

Ostatnia aktualizacja: 03 stycznia, 2023

Flebotomia, czyli terapeutyczne upuszczanie krwi, to zabieg polegający na pobraniu znacznej ilości krwi w celu poprawy stanu klinicznego pacjenta. Technika ta była często praktykowana w starożytności. Ilość wskazań, w których stosowano flebotomię, odpowiadała bardziej ówczesnym przekonaniom niż skutecznemu leczeniu chorób.

Ostatecznie wiele z tych procedur powodowało więcej szkody niż pożytku. Tak więc, wraz z pojawieniem się nauki i lepszym zrozumieniem zjawisk patofizjologicznych, upuszczanie krwi stopniowo wyszło z użycia i zostało zastąpione zabiegami bardziej zgodnymi z pochodzeniem konkretnych chorób. Nadal jednak istnieją pewne wskazania, w których upuszczanie krwi może się okazać praktycznym rozwiązaniem.

Flebotomia – na czym polega?

Flebotomia polega na nakłuciu żyły obwodowej (zwykle przedramienia) za pomocą urządzenia ekstrakcyjnego wyposażonego w igłę i podłączonego do worka zbierającego o pojemności 500 ml.

Należy pamiętać, że objętość pobieranej krwi zależy od celu terapeutycznego oraz od wieku i stanu klinicznego pacjenta. Dzięki wadze stosowanej w krwiodawstwie możliwe jest monitorowanie pobieranej objętości w czasie rzeczywistym.

Zabieg trwa od 20 do 40 minut i wykonywany jest w pozycji półsiedzącej. Worek do pobierania powinien znajdować się poniżej poziomu ramienia, aby umożliwić pobranie krwi grawitacyjnie.

Ważne uwagi

Pacjenta, który będzie poddawany puszczaniu krwi leczniczej, przed zabiegiem należy zbadać pod kątem podstawowych funkcji życiowych i udzielić mu informacji na temat zabiegu. Ważne jest, aby być nawodnionym i dobrze się odżywiać. Po zabiegu pacjent powinien pić wystarczającą ilość płynów i unikać nagłych zmian pozycji.

Flebotomia terapeutyczna – wskazania

Przez wieki upuszczanie krwi było powszechną procedurą leczenia różnych schorzeń. Chociaż technika była prymitywna, celem było pobranie wystarczającej ilości krwi, aby usunąć przyczynę choroby, którą podejrzewano u pacjenta.

Pomimo dawnego nadużywania procedury, istnieje niewiele stanów klinicznych, w których upuszczanie krwi jest dziś formą terapii. Mimo to praktyce tej nadal sprzeciwia się wiele osób.

Hemochromatoza dziedziczna

Hemochromatoza dziedziczna (HH) to wrodzona choroba dziedziczona autosomalnie recesywna, będąca najczęstszym genetycznym zaburzeniem metabolizmu.

U tych pacjentów występuje zwiększone wchłanianie żelaza z diety, co powoduje stopniowe gromadzenie się metalu w organizmie. Objawy kliniczne znacznie się różnią u różnych pacjentów, a zdarzają się nawet przypadki, w których nie pojawiają się żadne objawy.

Leczenie polega na stopniowej redukcji złogów żelaza, a co za tym idzie utrzymaniu jego odpowiedniego poziomu, ponieważ nadmiar tego pierwiastka uszkadza różne narządy organizmu, zwłaszcza wątrobę, serce i trzustkę.

Dlatego jest to jedna z wielu sytuacji, w których flabotomia terapeutyczna jest wskazana. Wczesne podjęcie leczenia zapobiega postępowi marskości wątroby i poprawia jakość życia pacjenta.

W początkowych fazach częstotliwość zabiegów waha się od 1 do 2 tygodni, w zależności od stanu pacjenta i tolerancji na stosowanie zabiegu. Całkowity czas trwania leczenia waha się od sześciu miesięcy do dwóch lat.

Po uzyskaniu prawidłowych wartości przypadek poddaje się okresowemu monitorowaniu. Przy tej okazji ustala się również wytyczne dotyczące leczenia podtrzymującego, w którym flebotomie są oddalone w czasie.

Przeciwwskazania u chorych z HH

Nie wszyscy pacjenci nadają się do tego zabiegu, dlatego inną opcją terapeutyczną jest erytroafereza. W niektórych przypadkach, gdy nie można wdrożyć żadnego z tych zabiegów, można zastosować chelatory żelaza. Jednak nie wykazały one dobrej skuteczności. Upuszczanie krwi terapeutycznej jest przeciwwskazane w następujących sytuacjach:

• Choroba niedokrwienna serca
• Zastoinowa niewydolność serca
• Niedokrwistość
• Zaawansowany wiek

Terapeutyczne upuszczanie krwi w porfirii skórnej późnej

Innym stanem, w którym może być związane gromadzenie się żelaza w organizmie, jest późna porfiria skórna. W tym schorzeniu zaburzony jest enzym wątrobowy odpowiedzialny za rozkład porfiryn, więc u tych pacjentów stężenie tych cząsteczek jest zwiększone.

Główne objawy kliniczne to pojawienie się zmian chorobowych na odsłoniętych obszarach skóry (nadwrażliwość na światło) oraz różnego stopnia upośledzenie funkcji wątroby.

U tych pacjentów powtarzane flebotomie są terapią pierwszego wyboru, mającą na celu obniżenie poziomu żelaza. Powodem jest to, że oprócz faktu, że nadmiar pierwiastka powoduje uszkodzenie narządów, prowadzi również do hamowania enzymów wątrobowych. Dlatego też, zmniejszając te złogi, enzym byłby uwalniany, co w konsekwencji prowadziłoby do redukcji nagromadzonych porfiryn.

Wytyczne terapeutyczne w porfirii skórnej późnej

Wskazania do leczenia upuszczaniem krwi należy indywidualizować poprzez okresowe kontrole wskaźników hemocytometrycznych. Ogólnie rzecz biorąc, ekstrakcje są rozłożone w czasie, aż do uzyskania akceptowalnych wartości.

Jednak ze względu na tendencję do nawrotów konieczna jest ocena konieczności leczenia podtrzymującego. U tych pacjentów opisano również stosowanie leków przeciwmalarycznych w połączeniu z upuszczaniem krwi.

Zespół Eisenmengera

Różne wrodzone wady serca prowadzą do wzrostu płucnego oporu naczyniowego, a w konsekwencji do pojawienia się nadciśnienia płucnego. W najcięższych przypadkach rozwija się zespół Eisenmengera.

Na skutek różnych mechanizmów patologicznych, w zespole tym dochodzi do utrudnienia przepływu krwi w naczyniach włosowatych płuc, utrudniając wymianę tlenu i wywołując hipoksemię.

W rezultacie organizm próbuje zrekompensować ten deficyt zwiększoną produkcją erytrocytów, ponieważ są one odpowiedzialne za przenoszenie tlenu do różnych komórek ciała. Jednak im więcej erytrocytów krąży w krwioobiegu, tym wzrasta udział elementów formujących krew (hematokryt), co prowadzi do wzrostu jej lepkości.

Ta zmniejszona płynność wywołuje objawy zgrupowane pod nazwą zespołu nadlepkości, które można złagodzić, wykonując upuszczanie krwi.

Jednak w przeciwieństwie do hemochromatozy, w zespole Eisenmengera technika ta nie stanowi ostatecznego leczenia. Ponadto jej stosowanie prowadzi do zmniejszenia odkładania się złogów żelaza, dlatego u każdego pacjenta technikę tę należy rozważyć z ostrożnością.

Przewlekłe pneumopatie

Podobnie różne stany płucne prowadzą do przewlekłego niedotlenienia i zwiększonej produkcji erytrocytów, co w konsekwencji prowadzi do rozwoju zespołu nadmiernej lepkości.

Z tego powodu flebotomię terapeutyczną można uznać za opcję leczenia objawów i poprawy stanu pacjentów. Przeglądane badania nie pozwalają jednak na długoterminową obserwację, co sprawia, że korzyści płynące z tej techniki są wątpliwe.

Kontrowersje

Niektórzy autorzy wzywają do refleksji nad systematycznym odrzucaniem krwi pobranej od pacjentów z hemochromatozą w wielu krajach. Wykazano, że jakość krwi pobranej od tych pacjentów jest równa lub wyższa niż w przypadku zwykłych dawców z banku krwi. Ponadto uważają, że wyrzucanie tych jednostek jest nieocenionym marnotrawstwem, ponieważ flebotomię wykonuje się zazwyczaj okresowo.

Podobnie twierdzą, że jedynym uzasadnieniem niedopuszczenia do użycia tych składników jest fakt, że nie stanowi ona w istocie darowizny altruistycznej, ponieważ pacjent uzyskuje korzyść zdrowotną poprzez poddanie się zabiegowi upuszczania krwi.

Ostrzegają jednak, że po pobraniu krwi decyzję o oddaniu lub nie należy traktować jako postawę bezinteresowną. Dlatego podkreślają, że należy ocenić tę możliwość. Ci sami autorzy wyjaśniają ogółowi populacji, że ponieważ jest to zaburzenie genetyczne, dziedziczna hemochromatoza nie jest przenoszona przez transfuzję.