Daltonizm: przyczyny, typy i leczenie
Daltonizm to defekt widzenia przejawiający się niezdolnością do rozróżniania barw. Stopień zaawansowania tej przypadłości bywa różny. Czasami dotyczy ona jedynie odróżniania odcienie czerwieni, zieleni, żółci czy niebieskiego. W trudniejszych przypadkach nie widzi się barw w ogóle.
Dolegliwość ta jest wynikiem anomalii w obrębie fotoreceptorów znajdujących się w oku, czyli czopków i pręcików . Współpracują one ze sobą i łączą się z mózgiem poprzez nerw wzrokowy. Gdy są one uszkodzone, nie wytwarzają obrazu barw i dochodzi do daltonizmu.
Daltonizm i jego przyczyny
Percepcja barw odbywa się na siatkówce, gdyż tam znajdują się pręciki i czopki. Te drugie rozpoznają biały, czarny i odcienie szarości. Te pierwsze odbierają czerwony, niebieski i zielony. Ich wspólna praca pozwala na poprawne rozpoznawanie barw i ich odcieni.
Daltonizm
Do daltonizmu dochodzi, gdy pręciki, czopki lub jedne i drugie dotknięte są anomalią lub gdy ich brak. Przyczyny są zwykle dziedziczne lub stanowią konsekwencję choroby.
Geny
Większość przypadków daltonizmu jest dziedziczona. Najczęściej problem przenoszony jest z matki na dzieci i nie wiąże się z żadnym defektem wizualnym. Chociaż to kobiety przenoszą zmieniony chromosom warunkujący chorobę, mężczyźni częściej ją dziedziczą.
Leki
Niektóre leki mogą spowodować zaburzenie percepcji kolorów. Pewne środki antypsychotyczne takie jak chloropromazyna i tiorazydyna powodują czasami daltonizm.
Antybiotyk o nazwie etambutol stosowany w leczeniu gruźlicy może zmienić percepcję kolorów. Działania niepożądane powinny być brane przez lekarza pod uwagę podczas przepisywania leków.
Choroby
Niektóre choroby oczu mogą powodować daltonizm. Zaćma czasami uszkadza nerw wzrokowy, co może zmniejszyć zdolność postrzegania kolorów i odcieni. Zwyrodnienie plamki żółtej i retinopatia cukrzycowa niszczą siatkówkę i skutkują tym samym.
Przy zaćmie nie traci się percepcji barw, ale zmniejsza się ona w znacznym stopniu. Inne choroby takie jak cukrzyca, stwardnienie rozsiane, choroba Alzheimera czy Parkinson także mogą prowadzić do daltonizmu.
Inne czynniki
Starzenie się może zmniejszać zdolność postrzegania barw. Kontakt z toksycznymi chemikaliami takimi jak styren zawarty w niektórych rodzajach plastiku może prowadzić do daltonizmu.
Odmiany daltonizmu
Daltonizm klasyfikuje się ze względu na jego przyczyny. Wyróżnia się tu dwie kategorie: odziedziczony i nabyty. Ten pierwszy przenoszony jest z rodziców na dzieci, a ten drugi powodowany jest innymi przyczynami.
Daltonizm może być klasyfikowany ze względu na rodzaj dysfunkcji w obrębie percepcji kolorów. Wyróżnia się zatem trichromię anormalną, achromatyzm, monochromię i dichromatyzm. Przyjrzyjmy się im kolejno.
Anormalna trichromia
U pacjenta z tym problemem uszkodzone są czopki na siatkówce. Dlatego też myli on kolory. To najczęstsza odmiana daltonizmu, która występuje w trzech typach:
- Protanomalia: problemy z postrzeganiem światła czerwonego.
- Deuteranomalia: problemy z postrzeganiem światła zielonego.
- Tritanomalia: problemy z postrzeganiem światła niebieskiego.
Achromia
W tym przypadku pacjent widzi tylko kolor biały, czarny i odcienie szarości. Przyczyną jest brak czopków lub uszkodzenie w obrębie mózgu. To rzadka dolegliwość – dotyczy 1 na 100 000 osób.
Czytaj teraz: Utrata wzroku – przyczyny i objawy
Monochromia
Monochromia nazywana jest także całkowitym daltonizmem. Przejawia się widzeniem czarno-białym z odcieniami szarości. Czopki są obecne, ale brak w nich pigmentu. Dotyka bardzo niewielu osób.
Dichromatyzm
Przy tej odmianie daltonizmu brak jest percepcji trzech rodzajów światła. Podobnie jak w przypadku trichromii anormalnej wyróżnia się tu trzy kategorie.
Protanopia
Kompletny brak fotoreceptorów odpowiedzialnych za widzenie czerwieni na siatkówce oka. Powoduje to niezdolność postrzegania kolorów o długiej fali. Pacjenci z tym problemem widzą te barwy jako beżowe lub szare. To najczęstsza odmiana dichromatyzmu.
Deuteranopia
W tym przypadku brak jest fotoreceptorów odpowiedzialnych za widzenie zieleni na siatkówce oka. Pacjent nie widzi kolorów o średniej długości fali. To odmiana mniej poważna od denuteronomalii.
Tritanopia
Przy tej rzadkiej odmianie daltonizmu brak jest fotoreceptorów odpowiedzialnych za widzenie niebieskiego na siatkówce oka. Pacjent nie widzi kolorów o krótkiej fali. Żółty na przykład postrzega jako różowy.
Czytaj dalej: Zaćma i jej odmiany – dowiedz się więcej
Leczenie daltonizmu i sposoby na poprawę jakości życia
Obecnie nie dysponujemy żadną metodą leczenia daltonizmu dziedzicznego. Jeśli choroba spowodowana jest lekami czy ekspozycją na działanie toksyn, należy je wyeliminować.
Filtry lub nakładki mogą pomóc odróżniać kolory, ale nie sprawiają, że problem znika. Możliwe, że w przyszłości pojawią się techniki genowe umożliwiające wyeliminowanie tej dolegliwości.
Istnieją pewne metody pomagające daltonistom radzić sobie z konsekwencjami ich problemu. Mogą na przykład nauczyć się na pamięć kolorów na światłach drogowych, by rozumieć ich sygnały.
Można także oznaczać przedmioty jednego koloru w konkretny sposób. Obecnie istnieją już aplikacje do rozróżniania kolorów.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Puell Marín, M. C. (2020). Visión del color.
- Bernardino, María Gómez, and Ana Gallego Herrero. “Deuteranomalía. Caso clínico.” REDUCA 3.2 (2011).
- Lillo, J., Sánchez, P., Collado, J., Ponte, E., & García, C. (1997). TIDA: Un test infantil para evaluar las disfunciones en la percepción del color. Colegio Oficial de Psicólogos de Madrid.
- Gutiérrez Neira, K. J. (2019). Diseño de un artefacto interactivo para detectar el tipo y amplitud de daltonismo en niños (Bachelor’s thesis, Universidad del Azuay).
- Firth, Ashley. “Low Vision and Colour Blindness.” Practical Web Inclusion and Accessibility. Apress, Berkeley, CA, 2019. 55-92.
- Fernandes, Thiago Monteiro Paiva, et al. “Color vision impairments in schizophrenia and the role of antipsychotic medication type.” Schizophrenia research 204 (2019): 162-170.
- Bolaños Godoy, Diego Alejandro. “Evaluación de la visión cromática en trabajadores de la industria textil expuestos a solventes orgánicos.” (2018).
- Tanaka, Go, Noriaki Suetake, and Eiji Uchino. “Lightness modification of color image for protanopia and deuteranopia.” Optical review 17.1 (2010): 14-23.
- Fez Saiz, Dolores de, Pablo Acevedo Noda, and Celia García Llopis. “Software simulación visión daltónico.” (2011).
