Czym są pseudopercepcje i jakie są ich skutki?

Pseudopercepcje to zniekształcenia sposobu doświadczania lub postrzegania świata zewnętrznego. Opowiemy Ci o nich tutaj.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Maria Fatima Seppi Vinuales.

Ostatnia aktualizacja: 13 czerwca, 2023

Czy kiedykolwiek zauważyłeś twarz wśród plam farby na ścianie lub rozpoznałeś przedmiot wśród żył liścia? Prawdopodobnie tak. To zjawisko widzenia czegoś „tak, jakby to tam było” określa się jako „pseudopercepcje”.

Jest to bardzo powszechne i nie wiąże się z żadnym zaburzeniem, ale raczej odzwierciedla złożoność mózgu, gdy otrzymuje tak wiele informacji i odbiera tak wiele bodźców jednocześnie. Przyjrzyjmy się bliżej, na czym polega to zjawisko.

Czym są pseudopercepcje i jakie są ich skutki?

Pseudopercepcje odnoszą się do zmian, błędów lub zniekształceń w procesie percepcji mózgu. Czy to objaw problemu czy zaburzenia?

Nie, nie musi tak być. To raczej błąd, prawie jak „oczywista konsekwencja” ze względu na ilość informacji, które umysł otrzymuje, interpretuje i przetwarza jednocześnie.

Aby to lepiej zrozumieć, możemy wziąć przykład osoby, która nosi okulary. Kiedy się przesuną, zsuną się w dół, widzenie może stać się niewyraźne, podwójne lub dziwne, dopóki nie zostaną ponownie umieszczone na miejscu, aby prawidłowo skupiać obraz.

Czasami to samo dzieje się w mózgu. W obecności bodźca lub w pewnych warunkach środowiskowych – takich jak zmęczenie – może on doświadczać pewnych odczuć lub doświadczeń, które nie są do końca prawidłowe.

Nasz świat wewnętrzny jest tworzony – między innymi – przez percepcje, które mogą być obrazami, schematami pojęciowymi lub reprezentacjami. Dlatego czasami pseudopercepcja może również opierać się na tych elementach.

Bardzo ważne jest odróżnienie pseudopercepcji od halucynacji. Te ostatnie mogą pojawić się w przypadkach psychozy lub schizofrenii. Nie należy ich mylić, gdyż stanowią dwa różne zjawiska. W przypadku halucynacji nie ma korespondencji z obiektem lub osobą w prawdziwym świecie.

Jakie są przykłady pseudopercepcji?

Istnieją różne rodzaje pseudopercepcji. Oto kilka przykładów.

Obrazy pamięciowe

Odnoszą się do wspomnień, które pojawiają się przed nami, ale mózg przekształcił je w sposób, w jaki faktycznie się wydarzyły. W ramach tego typu znajdują się obrazy ejdetyczne, które są mentalną reprezentacją doświadczenia zmysłowego, które dana osoba miała wcześniej.

Na przykład może się to zdarzyć, gdy czujemy powierzchnię, jakby była aksamitna lub słyszymy dźwięk, jakby był cichym oddechem.

Obrazy hipnagogiczne

To kolejny rodzaj pseudopercepcji, który pojawia się w okresie przejściowym między snem a jawą, kiedy poziom świadomości jest niższy. Zwykle przedstawiają się w postaci obrazów, które wyglądają tak, jakby działy się naprawdę, co daje wrażenie, że percepcja jest prawdziwa. Jednak w rzeczywistości stanowią część tego, co dzieje się we śnie.

To tak, jakby elementy były ze sobą wymieszane. W ostatnich minutach przed przebudzeniem lub gdy właśnie wchodzimy w sen, może nam się wydawać, że ktoś jest w pokoju lub że widzieliśmy coś poruszającego się przy oknie. Następnie mózg bierze te znane elementy rzeczywistości i miesza je z czymś, co tak naprawdę się nie dzieje.

Obrazy sekwencyjne

Te pseudopercepcje pojawiają się, gdy spędzamy trochę czasu na oglądaniu lub zwracaniu uwagi na ten sam bodziec. Na przykład, jeśli oglądamy zawody biegowe, w których jedna osoba biegnie za drugą, możliwe, że kiedy odwracamy wzrok w inny punkt, pierwszym obrazem, który nam się pojawia, jest również biegnąca osoba.

Określa się je również jako „ powidoki”. Czasami pojawiają się jako „kontrast” lub „negatyw”. Oznacza to, że jeśli przez długi czas patrzymy na obraz w czerni, potem, gdy skierujemy wzrok w inne miejsce, widzimy ten sam obraz w bieli.

Obrazy zakłócające

To te, które wynikają ze stanów przemęczenia i znużenia. Pojawiają się nawet wtedy, gdy bodziec, który je spowodował, zniknął i nie jest obecny. Przykładem jest praca przez długie dni lub spędzenie ponad 10 godzin z rzędu w tym samym pomieszczeniu.

Możliwe, że w nocy, kiedy w końcu się położymy, pojawi się obraz podobny do tego w biurze, odtwarzający tamtą sytuację. Obrazy te są zwykle natrętne – to znaczy pojawiają się „znikąd”. Jednak łatwo też znikają, zwłaszcza gdy osoba je już dostrzeże.

Mózg to złożona maszyna

Pseudopercepcje to zjawiska, których mogą doświadczyć wszyscy ludzie. To nie jest coś, czym powinieneś się martwić. Wręcz przeciwnie, badacze mózgu i jego funkcjonowania sugerują, że – wraz z wyobraźnią – stanowią wyraz wielu trybów funkcjonowania tego twórczego narządu.

Prawdą jest, że – w niektórych przypadkach – pseudopercepcje mogą pojawić się w wyniku zmęczenia i nadmiernego pobudzenia mózgu. Nauka zwracania uwagi na te sygnały to dobry pomysł, aby lepiej dbać o swój mózg.