Czym jest syndrom fantomowych wibracji i jak można go uniknąć?

Jeśli kiedykolwiek miałeś wrażenie, że Twój telefon otrzymał powiadomienie, ale kiedy go sprawdziłeś, niczego nie było, mogła wystąpić wibracja fantomowa. Czytaj dalej i dowiedz się, o co chodzi.

Przejrzane i zatwierdzone przez: psycholog Elena Sanz.

Napisany przez Rafael Victorino Muñoz

Ostatnia aktualizacja: 25 stycznia, 2023

Syndrom wibracji fantomowych można uznać za jeszcze jedną konsekwencję nadmiernego korzystania z technologii – w tym przypadku telefonów komórkowych. Może nawet sama go doświadczyłaś. Telefon wibruje w twojej kieszeni lub torebce, ale sprawdzasz i widzisz, że nikt do ciebie nie dzwonił ani nie pisał.

Ma to związek ze sposobem, w jaki mózg reaguje na bodźce, które postrzegamy lub myślimy, że postrzegamy. Jednak uważa się również, że może to być związane z niektórymi zaburzeniami. Poniżej dowiesz się więcej o wibracjach fantomowych i ich przyczynach.

Percepcyjne predyspozycje

W każdej sytuacji, niezależnie od tego, czy jest bodziec, czy nie, istnieje kilka możliwości:

• Bodziec istnieje, zmysły go postrzegają, a mózg przetwarza.
• Istnieje bodziec, ale go nie dostrzegamy.
• Nie ma bodźca ani percepcji.
• Nie ma bodźca, ale mózg myśli, że jest.

Ten ostatni przypadek wiąże się z tzw. „predyspozycjami percepcyjnymi”. To pojęcie, które pozwala zrozumieć proces przyswajania i rozwoju języka u dzieci.

Badania na ten temat wskazują, że człowiek rodzi się ze zdolnością rozróżniania możliwych dźwięków języka. Następnie uczy się ich lub nie, w zależności od tego, czy dany dźwięk występuje w języku używanym w jego środowisku.

Tę zdolność mamy więc od urodzenia. Ale na przykład nie jesteśmy w stanie rozpoznać po zapachu, czy roślina jest jadalna. Ogólnie uważa się, że im mamy większe predyspozycje do bodźca, tym bardziej prawdopodobne jest, że go dostrzeżemy.

Może się to zdarzyć nawet wtedy, gdy bodziec nie zaistnieje. Nawet w przypadku jego braku organizm aktywuje bowiem odpowiednie receptory czuciowe. Warto pamiętać, że w dużej mierze percepcja nie odbywa się na poziomie zmysłów, ale w mózgu.

Wszystko to wyjaśniałoby, co dzieje się również w przypadku zespołu wibracji fantomowych. Może również pomóc nam zrozumieć, dlaczego ludzie nie doświadczali tego zjawiska wcześniej. Po prostu ten zespół nie istniał, zanim pojawiły się telefony komórkowe.

Co to jest syndrom wibracji fantomowych?

Syndrom fantomowych wibracji to zjawisko odczuwania bodźca, który w rzeczywistości nie zaistniał. Czujemy, że nasz telefon komórkowy wibruje wbrew rzeczywistym faktom. I często weryfikujemy to dopiero po sprawdzeniu.

Dlaczego to nam się zdarza? Dlatego, że jesteśmy użytkownikami telefonów komórkowych. I dlatego. że nosimy przy sobie telefon, który ma kontakt z naszym ciałem. Odczuwaliśmy więc ten bodziec (wibrację) wiele razy, do tego stopnia, że nasz mózg kojarzy go już z jakimś powiadomieniem.

Fantomowa wibracja może właściwie wystąpić w każdej chwili. Ale szanse na to rosną, gdy czekamy na telefon lub ważną wiadomość. Wtedy jesteśmy bardzo czujni i uważni, sprawdzając telefon co chwilę.

Według badań jest to coś, czego doświadcza zdecydowana większość użytkowników. Prawie 90% stwierdziło, że zauważa fantomowe wibracje ze średnią częstotliwością co dwa tygodnie lub nawet częściej.

To kolejny znak lub przejaw uzależnienia od technologii. I chociaż nie uważa się go właściwie za chorobę lub zaburzenie zachowania, może się wiązać z cechami obsesyjnymi lub lękami, jak zobaczymy później.

Skąd się bierze syndrom wibracji fantomowych

Przyczyn występowania zespołu wibracji fantomowych może być kilka. O jednej z nich już wspomnieliśmy: nadmiernym kontakcie lub uzależnieniu od technologii, która nas hiperstymuluje i predysponuje.

Po drugie, zjawisko to może mieć związek z komponentem emocjonalnym użytkownika. Na przykład może występować częściej w sytuacjach stresu, udręki lub niespokojnego oczekiwania na ważny telefon, jak wspomniano.

Takie sytuacje mogą wprowadzić nas w stan nadmiernej czujności. Przypomina on stan czujności żołnierza, który jest na warcie i wydaje mu się, że przez cały czas dostrzega oznaki nieprzyjaciela. To samo zachodzi u osoby, która padła ofiarą przestępstwa i ciągle jej się wydaje, że słyszy dźwięk otwieranych drzwi.

Może nam się to również przytrafić, gdy przechodzimy trudny okres i doświadczamy poczucia bezbronności, na przykład w obliczu rozstania. Możliwe, że wtedy będziemy stale szukać ucieczki lub schronienia się w naszych telefonach komórkowych.

Z drugiej strony istnieją badania, w których zaobserwowano, że powiadomienia emitowane przez aplikacje telefonu mogą aktywować neuroprzekaźniki, takie jak dopamina, a więc są związane z dynamiką przyjemności lub niezadowolenia. Tak więc syndrom wibracji fantomowych może funkcjonować jako forma oczekiwania w obliczu pragnienia.

Możliwe komplikacje

Chociaż zauważono, że zespół wibracji fantomowych nie jest patologią, może wiązać się z pewnymi problemami. Na przykład ze zwiększoną zależnością od korzystania z telefonów komórkowych i niską stabilnością emocjonalną, co stwierdzono w tym badaniu.

Również badania przeprowadzone na Tajwanie wykazały, że zjawisko to występuje częściej u pracowników o wysokim poziomie zmęczenia osobistego i zawodowego. Dlatego uważa się, że jest to oznaka stresu lub syndromu wypalenia zawodowego.

Z drugiej strony badanie przeprowadzone w Indiach w 2017 roku sugeruje, że syndrom fantomowych wibracji, oprócz tego, że jest objawem uzależnienia od telefonu komórkowego, może świadczyć o zmianach psychologicznych lub neurologicznych, prawdopodobnie prowadzących do lęku, depresji i innych zaburzeń afektywnych

W innych badaniach zauważono, że wpływa nawet na jakość snu. W rzeczywistości wśród badanych ponad połowa zgłosiła, że budzi się w nocy z przekonaniem, że telefon wibruje.

Ogólnie rzecz biorąc, te fałszywe alarmy nie stanowią komplikacji dla większości ludzi. Ale niepokojący jest fakt, że objawia się częściej u osób z cechami lękowego przywiązania i zależności emocjonalnej.

Jak uniknąć zespołu wibracji fantomowych

Biorąc pod uwagę, że to zjawisko ma dość silny związek ze stylem życia danej osoby, pewne zmiany nawyków mogą pomóc w radzeniu sobie z problemem i uniknięciu większego zła.

W związku z tym można wziąć pod uwagę następujące zalecenia:

• Włącz dźwięk w telefonie, zamiast używać tylko wibracji.
• Wycisz powiadomienia z sieci społecznościowych, pozostawiając tylko powiadomienia o połączeniach.
• Skróć czas korzystania z telefonu komórkowego.
• Włącz tryb „nie przeszkadzać” podczas snu lub jedzenia.

Kiedy szukać pomocy

Na początku możesz uznać syndrom fantomowych wibracji za błędne postrzeganie, a nawet uznać to za zabawne, nie robiąc z tego wielkiej sprawy. Jednak zjawisko może się powtarzać, powodując irytację, rozczarowanie, frustrację, a nawet złość.

Jeśli tak jest w Twoim przypadku, a korzystanie z telefonu powoduje u Ciebie niepokój, stres lub nie możesz od niego odejść nawet na chwilę, ważne jest podjęcie działań, takich jak wizyta u psychologa, a jako uzupełnienie spotkanie z grupą wsparcia.