Co to jest gastropareza cukrzycowa i jak ją leczyć?

Gastropareza cukrzycowa, podobnie jak inne neuropatie, jest przewlekłym powikłaniem cukrzycy. Wiąże się ze złym zarządzaniem poziomem glukozy we krwi.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Mariel Mendoza.

Ostatnia aktualizacja: 09 listopada, 2022

Gastropareza cukrzycowa to zespół charakteryzujący się opóźnieniem opróżniania żołądka przy braku jakiejkolwiek jego mechanicznej niedrożności. Do 50% przypadków może przebiegać bezobjawowo. Jednak do najczęstszych objawów, jeśli występują, należą wczesne uczucie sytości (pełność poposiłkowa), nudności i wymioty.

Główną przyczynę gastroparezy stanowi cukrzyca. Ponieważ może powodować niespecyficzne objawy, zwykle do diagnozy dochodzi w drodze wykluczenia.

Neuropatia w cukrzycy

W cukrzycy zaburzenie pracy nerwów występuje nawet u 50% pacjentów. Ten stan określa się jako „neuropatia cukrzycowa”.

Chociaż najczęstszą neuropatią cukrzycową jest dystalna polineuropatia symetryczna, która atakuje nerwy ruchowe i czuciowe w dłoniach i stopach, zdarzają się również dysautonomie. Te ostatnie występują z powodu zajęcia autonomicznego układu nerwowego. Objawy więc dotyczą serca, żołądka i jelita a także układu moczowo-płciowego.

Gastropareza cukrzycowa jako neuropatia

Chociaż gastropareza, definiowana jako porażenie mięśni brzucha, nie dotyczy wyłącznie cukrzycy, jest to jej najczęstsza przyczyna. Jako pierwszy opisał ją Kassander w 1958 roku. Użył terminu gastroparesis diabeticorum na określenie procesu atonii i utraty opróżniania żołądka u niektórych pacjentów z cukrzycą.

Nie określono dokładnie częstości jej występowania wśród osób z cukrzycą, ale szacuje się, że dotyka od 10% do 76% pacjentów. Jednak, chociaż zwykle pojawia się po długim okresie choroby, bardziej wiąże się ze słabą kontrolą glikemii.

Przyczyny

Gastropareza cukrzycowa, podobnie inne neuropatie, ma przyczyny wieloczynnikowe. Dotyczą zmian nerwowych i naczyniowych wywołanych utrzymującą się hiperglikemią w połączeniu ze spadkiem stężenia insuliny.

Zmiany te powodują zaburzenia w aktywności motorycznej żołądka, co powoduje:

• Problemy z adaptacyjnym rozluźnieniem żołądka w celu otrzymania bolusu pokarmowego.
• Zmniejszona lub zwiększona częstotliwość wewnętrznej aktywności elektrycznej żołądka.
• Zmniejszone skurcze antrum (części przedodźwiernikowej) żołądka, z trudnością w rozkruszaniu dużych cząstek pokarmu.
• Zwiększone napięcie zwieracza odźwiernika, co spowalnia opróżnianie treści żołądkowej do dwunastnicy.
• Zanik lub zwłóknienie mięśni gładkich narządu.

Zmianę uważa się za neuropatię autonomiczną, ponieważ prowadzi do zajęcia nerwu błędnego (głównego efektora przywspółczulnego układu nerwowego) i zwiększonej aktywności układu współczulnego. W rezultacie dochodzi do zaburzeń rytmu pracy żołądka.

Objawy gastroparezy cukrzycowej

Z powodu paraliżu mięśni żołądka w gastroparezie cukrzycowej następuje opóźnione opróżnianie żołądka. Przejawia się w następujący sposób:

• Nudności i wymioty
• Utrata apetytu
• Uczucie pełności po posiłkach
• Rozdęcie brzucha
• Ból w nadbrzuszu

Objawy te mają niespecyficzny charakter i występują również w innych patologiach jelitowych, takich jak choroba wrzodowa, niedrożność żołądka, rak żołądka i dyspepsja czynnościowa.

Ponadto opóźnione opróżnianie żołądka prowadzi do zmian stężenia glukozy we krwi po posiłku. W ten sposób słaba kontrola poziomu cukru we krwi dodatkowo się pogarsza.

Zidentyfikowane komplikacje są następujące:

• Utrata masy ciała
• Słaba kontrola glikemii
• Zaburzenia hydroelektrolitowe
• Zmniejszone wchłanianie niektórych leków
• Zwiększone ryzyko aspiracji oskrzeli w zabiegach wymagających znieczulenia

Jak dochodzi do diagnozy?

Amerykańskie Towarzystwo Gastroenterologiczne zaleca w przypadku podejrzenia gastroparezy cukrzycowej przeprowadzenie wstępnej oceny z pytaniami i badaniem fizykalnym. Następnie wykonuje się pełną morfologię krwi, hemoglobinę glikozylowaną i profil metaboliczny w celu oceny kontroli glikemii.

Rozważa się również amylazemię.

Aby wykluczyć niedrożność mechaniczną lub inne choroby przewodu pokarmowego, w przypadku objawów żółciowych lub związanego z nimi bólu brzucha przeprowadza się seryjne badanie radiologiczne górnego odcinka przewodu pokarmowego z użyciem baru i ultradźwięków. Endoskopia górnego odcinka przewodu pokarmowego służy ponadto do wykluczenia zmian na błonie śluzowej.

W idealnym standardzie diagnostycznym wykonuje się scyntygrafię, w której pacjent spożywa pokarm znakowany radioizotopem w celu określenia opróżniania żołądka w odstępach 15-minutowych przez 4 godziny. Gdy więcej niż 10% jedzenia wciąż pozostaje w żołądku pod koniec 4-tej godziny, uważa się to za oznakę gastroparezy.

Leczenie

Po wykluczeniu innych przyczyn gastroparezę leczy się oceniając jej nasilenie i korygując powikłania. To podejście ma na celu optymalizację kontroli glikemii i utrzymanie odpowiedniego stanu odżywienia.

W przypadku ciężkiej gastroparezy zwykle zaleca się spożywanie homogenizowanej żywności i suplementów diety. Pacjentom z łagodnymi i umiarkowanymi objawami przepisuje się prokinetykę i leki przeciwwymiotne. Należą do nich cyzapryd, domperidon, ondansetron i metoklopramid.

Należy ponadto wyeliminować leki nasilające zaburzenia motoryki żołądka, takie jak leki zobojętniające sok żołądkowy, blokery kanału wapniowego, antagoniści receptora histaminowego, inhibitory pompy protonowej, opioidowe leki przeciwbólowe, agoniści receptora beta-adrenergicznego, difenhydramina, sukralfat i trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne.

W przypadku ciężkiej, lekoopornej gastroparezy można spróbować stymulacji elektrycznej żołądka (elektrody wszczepia się w warstwę mięśniową żołądka metodą laparotomii lub laparoskopii). Jeszcze bardziej drastyczne rozwiązanie polega na operacji wycięcia części żołądka.

Gastropareza nie ma konkretnego leczenia

W łagodnych przypadkach gastroparezy cukrzycowej zaleca się modyfikację diety i niskie dawki leków przeciwwymiotnych lub prokinetycznych. Ponieważ ruch pokarmu jest spowolniony, najlepiej jest spożywać 6 małych posiłków w ciągu dnia zamiast 3 dużych.

Nie powinno się też spożywać pokarmów o wysokiej zawartości tłuszczu, ponieważ ten składnik odżywczy dodatkowo opóźnia opróżnianie żołądka. To samo dotyczy pokarmów bogatych w błonnik nierozpuszczalny, ponieważ utrudniają trawienie.

Niestrawiony pokarm fermentuje w żołądku i prowadzi do proliferacji bakterii. Z drugiej strony może również twardnieć i tworzyć masę zwaną bezoarem, która może powodować niedrożność żołądka. Zbilansowana i odpowiednia dieta jest niezbędna w leczeniu cukrzycy i jej powikłań.

Gastropareza cukrzycowa jest rzadką diagnozą, która negatywnie wpływa na życie osób, które na nią cierpią. Dlatego należy zadbać o wczesne podejście diagnostyczne i terapeutyczne.