Choroba psychiczna u dziecka - jak ją wykryć?
Choroba psychiczna u dziecka, a także i inne zaburzenia na tym tle mogą występować równie często jak w przypadku człowieka dorosłego. Jednakże w przypadku maluchów objawy mogą być inne, trudniejsze do zidentyfikowania.
Jeśli masz podejrzenia, że Twoja pociecha może mieć jakieś problemy psychiczne, obserwuj ją. Dzięki bacznemu przyglądaniu się dziecku i odpowiedniej reakcji rodziców można wyłapać nawet najsubtelniejsze zmiany związane z zaburzeniami na tle psychicznym u najmłodszych.
Warto uświadomić sobie, że choroba psychiczna u dziecka to bardzo poważny problem, którego w żadnym wypadku nie należy bagatelizować. Aby ułatwić ci rozpoznanie, czy twoja pociecha cierpi na jakiekolwiek zaburzenia, przygotowaliśmy mały poradnik z podstawowymi objawami chorób psychicznych u dzieci.
Choroba psychiczna u dziecka – co należy wiedzieć?
Generalnie wykrycie choroby psychicznej u dorosłych nie stanowi większego problemu. Jednak w przypadku dzieci sprawa nie jest tak oczywista.
I to nie dlatego, że nie pojawiają się objawy, lecz dlatego, że często rodzice czy opiekunowie nie przywiązują do nich większej uwagi, traktując je jako tymczasowe zmiany w zachowaniu dziecka. Albo też po prostu ich nie zauważają.
W ten sposób tracimy cenny czas, który moglibyśmy przeznaczyć na leczenie malucha. Pamiętajmy też, że dzieci, kiedy rosną, osiągają coraz większe kompetencje językowe, a zatem, gdy zapytamy je o różne kwestie, są w stanie wypowiedzieć się i wyjaśnić, co im dolega.
Rodzice i opiekunowie dzieci powinni znać podstawowe choroby psychiczne, na jakie narażone są dzieci, oraz ich główne objawy, by móc je szybko wykryć. Poniżej przedstawiamy najczęstsze zaburzenia psychiczne u dzieci oraz towarzyszące im objawy.
Przeczytaj również: Dziecko zachowuje się niewłaściwie? Co wtedy zrobić?
Najczęstsze choroby psychiczne u dzieci
Dzieci mogą cierpieć na te same choroby psychiczne co dorośli. Istnieją jednak zaburzenia typowo dziecięce, które każdy rodzic bądź opiekun powinien znać. Są to między innymi:
- Zaburzenia lękowe. Mowa tu między innymi o zaburzeniach obsesyjno-kompulsywnych, fobiach społecznych, generalnie pojętym lęku lub mutyzmie.
- Nadpobudliwość albo deficyt uwagi bądź koncentracji.
- Autyzm.
- Bulimia i anoreksja.
- Zaburzenia nastroju. Chodzi tu o choroby takie jak depresja, choroba afektywna dwubiegunowa itp.
- Schizofrenia, która zwykle ujawnia się pod koniec okresu dojrzewania młodego człowieka.
Objawy zaburzeń psychicznych u dzieci
Jak powiedziano już wcześniej, zaburzenia na tle psychicznym u dzieci niejednokrotnie umykają ich rodzicom albo opiekunom. Często bowiem objawy choroby są postrzegane jako przejaw normalnego rozwoju dziecka, czyli krótki epizod, który za jakiś czas zniknie samoistnie. Dlatego też niektóre zachowania po prostu nie stanowią dla rodziców sygnału ostrzegawczego.
Jeśli niepokojące zachowanie nie mija i utrzymuje się przez długi czas albo ulega nasileniu, wówczas należy zacząć się martwić i jak najszybciej zasięgnąć porady specjalisty.
Zwykle jednak sami rodzice nie dysponują wystarczającą wiedzą na temat najczęściej występujących chorób psychicznych u dzieci. Nie są więc w stanie samodzielnie wyłapać, że coś jest z rozwojem emocjonalnym ich pociechy nie tak. Bardzo często lekceważą sygnały ostrzegawcze i nie szukają pomocy.
Nie bez znaczenia jest tu również fakt, że choroby psychiczne są uważane w naszym społeczeństwie za temat tabu i napiętnowanie rodziny, której członek nie jest w pełni poczytalny. A zatem często rodzice nie proszą o pomoc właśnie z obawy przed negatywną opinią społeczną.
W każdym razie pierwszym krokiem, jaki należy podjąć, jest właśnie odcięcie się od powszechnych przekonań i szybka konsultacja ze specjalistą. W grę wchodzi zdrowie, a nawet i życie twojego własnego dziecka! Trzeba więc jak najszybciej odciąć się od negatywnych uprzedzań i odważnie przyjąć fakt, że nasze dziecko ma problem.
Uświadomienie sobie wagi zaburzeń psychicznych malucha jest niezbędne, aby zapewnić mu prawidłową opiekę i rozpocząć skuteczne leczenie pod okiem wykwalifikowanego lekarza.
Na jakie objawy powinniśmy reagować i jak najszybciej poszukać pomocy?
1. Zmiany w zachowaniu dziecka
Mowa tu o niecodziennych i drastycznych zmianach w zachowaniu dziecka, które do tej pory praktycznie u niego nie występowały. Zazwyczaj mamy tu do czynienia z nadmierną wrażliwością bądź agresją. Dziecko zaczyna przejawiać buntownicze, agresywne zachowanie, które prowadzi do ciągłych kłótni.
W przypadku początków choroby psychicznej u dziecka nadwrażliwość i agresywność przeważnie są bardzo silne. Jeśli dobrze przyjrzymy się dziecku, prawdopodobnie będziemy w stanie odróżnić je od zwyczajnego dziecięcego buntu, kapryśności czy zwyczajnego zamiaru narzucenia swojej woli pozostałym członkom rodziny.
2. Zmiany nastroju a choroba psychiczna u dziecka
Zmiany nastroju mogące świadczyć o zaburzeniach psychicznych u dziecka bywają bardzo silne i w znacznym stopniu wpływają na życie codzienne malucha. Zdrowe dzieci z łatwością przechodzą od smutku do radości, od łez do śmiechu…
Jeśli smutek nie znika z twarzy twojej pociechy przez piętnaście dni z rzędu i dziecko izoluje się od świata, powinieneś uważnie zacząć je obserwować.
Takie zachowanie może uniemożliwiać dziecku prawidłowe wykonywanie jego obowiązków, negatywnie wpływać na jego codzienne życie czy też powodować problemy w szkole. W takiej sytuacji nie należy zwlekać z wizytą u specjalisty, ponieważ możemy mieć do czynienia z depresją dziecięcą.
3. Problemy z koncentracją
Chociaż dzieci generalnie miewają problemy z koncentracją, nasilenie tego zjawiska może świadczyć o zaburzeniach na tle psychicznym. Jeśli dotychczas maluchowi skoncentrowanie uwagi przez kilkanaście minut nie sprawiało kłopotu, a teraz nie jest w stanie tego zrobić nawet przez 3 minuty, jest to ważny sygnał ostrzegawczy.
Przyjrzyj się dziecku: czy brak koncentracji wpływa na jego oceny w szkole, czy wpływa na jego codzienne życie? Jeśli tak – odpowiedź jest jednoznaczna. Dziecko zmaga się z jakimś problemem na tle psychicznym.
Z drugiej strony powinniśmy również zwracać uwagę na inne możliwe zaburzenia, które mogą towarzyszyć niemożności skoncentrowania na czymś uwagi. Należą do nich: utrata lub zaburzenia pamięci, trudności z jasnym myśleniem, nienormalne przekonania itp.
4. Choroba psychiczna u dzieci może objawiać się nadmierną utratą masy ciała
Nadmierna, niekontrolowana utrata masy ciała, wymioty lub nieuzasadniona utrata apetytu to jedne z najczęściej występujących zaburzeń odżywiania. W takich przypadkach rodzice powinni zachować czujność i – jeśli problem się przeciąga – poszukać pomocy.
Anoreksja i bulimia w wieku dziecięcym mogą mieć fatalne konsekwencje dla rozwijającego się organizmu. Stąd też ich leczenie powinno odbywać się pod opieką specjalisty i nie należy zwlekać z podjęciem decyzji o poszukaniu pomocy nie tylko lekarza pierwszego kontaktu, ale i psychologa. Zaburzenia odżywiania zazwyczaj mają podłoże psychiczne.
5. Samookaleczenie
W wielu przypadkach choroba psychiczna może doprowadzić dziecko do samookaleczenia. Jeśli zauważysz na ciele malucha jakiekolwiek obrażenia czy rany (cięte, oparzenia), koniecznie dowiedz się, jaka jest ich przyczyna. Nie wszystkie mogą być wynikiem zabaw na świeżym powietrzu.
Fachowa pomoc w tym przypadku okaże się niezastąpiona. Należy sobie uświadomić, że wielu chorobom psychicznym mogą towarzyszyć myśli samobójcze. Im szybciej je wykryjemy, tym większe będzie powodzenie terapii leczniczej.
6. Zbyt intensywne przejawianie uczuć
Dzieci i nastolatkowie na poszczególnych etapach rozwoju doświadczają wielu różnych uczuć i mogą ujawniać się one z wielką intensywnością – to zupełnie normalne na etapie dorastania. Warto więc rozmawiać z dzieckiem i wiedzieć, co powoduje u niego strach, z jakimi obawami zmaga się na co dzień itp.
Jeśli twoja pociecha odczuwa irracjonalny strach przed kimś lub czymś, być może cierpi na jakieś poważniejsze zaburzenie. Jako rodzice powinniśmy nauczyć dziecko rozmawiać otwarcie o fobiach i lękach, jakie odczuwa. Brak kontroli nad nimi może spowodować rozwój choroby psychicznej.
Przeczytaj koniecznie: Zaburzenia koncentracji u dzieci – jak je zauważyć?
7. Bóle głowy i brzucha
Dzieci w przypadku odczuwania lęku albo strachu zazwyczaj inaczej reagują niż dorośli. Stąd też częste bóle głowy i brzucha powinny skłonić rodziców do baczniejszej obserwacji swojej pociechy. To bowiem jedne z najczęstszych objawów zaburzeń na tle psychicznym u dzieci.
Dodatkowo mogą pojawić się problemy z zasypianiem. W takim przypadku w pierwszej kolejności powinniśmy udać się do pediatry, aby wykluczyć możliwe “fizyczne” przyczyny nasilających się u dziecka dolegliwości.
8. Nadużywanie substancji odurzających a choroba psychiczna u dziecka
Ta kwestia dotyczy głównie dorastającej młodzieży, która często sięga po substancje odurzające, gdy zmaga się z jakimś poważnym problemem natury psychicznej bądź psychologicznej. Z jednej strony to normalny przejaw dojrzewania, a z drugiej – może świadczyć o poważnym problemie.
Jako rodzice nie powinniśmy zatem lekceważyć faktu, że nasze nastoletnie dziecko sięga po alkohol czy narkotyki. Być może w ten sposób chce nam przekazać, że potrzebuje pomocy.
9. Zaburzenia percepcji rzeczywistości
Na czym polegają zaburzenia percepcji? Otóż dziecko słyszy lub widzi rzeczy, które w rzeczywistości nie istnieją albo nie mają miejsca.
Można powiedzieć, że wyobraźnia dzieci jest tak wielka, że jest to zachowanie zupełnie normalne dla maluchów. Rzeczywiście, ale również w ten sposób może objawiać się choroba psychiczna u dzieci. Powinniśmy więc być uważni i bacznie przyglądać się zachowaniu naszej pociechy, gdy zbyt często chowa się w swym wyimaginowanym świecie.
10. Trudności z nawiązywaniem kontaktów z otoczeniem
Wiele dzieci jest nieśmiałych i generalnie nie ma w tym nic dziwnego. Jednak w przypadkach, gdy malucha zaczyna paraliżować strach na samą myśl o zbliżeniu się do rówieśników czy osób dorosłych, z pewnością cierpi na poważne zaburzenia natury psychicznej.
Z czasem dziecko może nawet stać się niezdolne do przebywania w towarzystwie innych osób. Bez wątpienia za taką postawą kryją się zaburzenia lękowe bądź fobia społeczna. Takie dziecko wymaga specjalistycznego leczenia. Im szybciej zareagujemy na problem, tym większe szanse na szybki powrót malucha do pełni zdrowia psychicznego.
Choroba psychiczna u dzieci – jak postępować po jej wykryciu?
Kiedy tylko zauważysz, że z twoim dzieckiem dzieje się coś niedobrego, co mogłoby wskazywać na zaburzenia na tle psychicznym, niezwłocznie powinieneś udać się do lekarza i poprosić o wsparcie specjalisty w danej dziedzinie.
Warto również porozmawiać z wychowawcą dziecka, on również jest w stanie dostarczyć nam wiele cennych informacji na temat zachowania dziecka w szkole, jego kontaktów z rówieśnikami oraz postępach w nauce.
Jeśli obawy potwierdzą się i lekarz postawi diagnozę, należy jak najszybciej rozpocząć leczenie psychologiczne. W tym okresie wsparcie ze strony rodziny może okazać się dla dziecka fundamentalne. Postaraj się, aby twoja pociecha mogła liczyć na ciebie w każdym momencie.
Ponadto dziecko powinno być świadome swojej choroby. Rozmawiaj z nim i powiedz mu, że jego problemy są przejściowe i już wkrótce znów będzie zdrowe i radosne jak kiedyś. Przy takim wsparciu znacznie łatwiej będzie mu pokonać tego budzącego strach wroga.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Kathleen Ries Merikangas, “Epidemiology of mental disorders in children and adolescents”, Dialogues Clin Neurosci. 2009 Mar; 11(1): 7–20.
- Effective Treatment for Mental Disorders in Children and Adolescents”, Clinical Child and Family Psychology Review, December 1999, Volume 2, Issue 4, pp 199–254