Stwardnienie rozsiane - co warto wiedzieć?

Stwardnienie rozsiane jest demielinizacyjną chorobą neurologiczną, która najczęściej atakuje centralny układ nerwowy.

Przejrzane i zatwierdzone przez: lekarz Nelton Abdon Ramos Rojas.

Napisany przez Equipo Editorial

Ostatnia aktualizacja: 12 lipca, 2023

Stwardnienie rozsiane jest chorobą neurologiczną, atakującą centralny układ nerwowy. Jest to przypadłość chroniczna ze zmiennym obrazem klinicznym, a każdy przypadek przebiega inaczej.

Choroba rozwija się w przypadku występowania płytek – lub miejsc, w których nastąpił zanik otoczek mielinowych – w centralnym układzie nerwowym. Mielina to substancja pokrywająca i chroniąca aksony (wypustki) neuronów. Jej podstawową funkcją jest zwiększenie szybkości przenoszenia impulsów nerwowych. Zanik mieliny jest charakterystyczny dla tej choroby i determinuje jej objawy.

Pacjenci cierpiący na stwardnienie rozsiane, a zwłaszcza osoby ze świeżo postawioną diagnozą, bardzo często zapadają na depresję.

Kto znajduje się w grupie ryzyka zachorowania na stwardnienie rozsiane?

Choroba ta częściej atakuje kobiety niż mężczyzn, a najwięcej przypadków odnotowuje się dla rasy kaukaskiej. Początek choroby przypada zazwyczaj na okres między 20. a 40. rokiem życia i zauważalny jest pewien wzorzec rozmieszczenia geograficznego.

Zapadalność na tę chorobę jest większa w krajach położonych daleko od równika. Stąd też stwierdzenie, że jest ona dominująca szczególnie w krajach nordyckich. Wiadomo jest, że to Wikingowie rozprzestrzenili tę chorobę w wyniku swojej ekspansji.

Ostatnie badania dowodzą niezwykle interesujący wpływ czynników środowiskowych. Witamina D oraz ciepło spełniają bowiem zadanie ochronne. Fakt ten po części wyjaśnia geograficzne rozmieszczenie tej choroby.

Jak dochodzi do zachorowania?

Badania genetyczne dowodzą, że choroba powiązana jest z ludzkimi antygenami leukocytarnymi (human leukocyte antigen) HLA – DR2 oraz HLA – DQ. Wykazano również, że w odróżnieniu od reszty populacji, schorzenie to występuje częściej u osób, których bliscy członkowie rodziny również cierpieli na stwardnienie rozsiane.

Stwardnienie rozsiane – Objawy kliniczne

Najczęstsze objawy związane są z wrażliwością skórną (61%). Zalicza się tutaj parestezję (uczucie mrowienia) lub hipestezję (niedoczulicę), określaną jako zmniejszenie wrażliwości danego obszaru ciała.

U młodszych pacjentów choroba rozpoczyna się zwykle wystąpieniem zapalenia nerwu wzrokowego. Widzenie staje się wówczas niewyraźne, a przy odwracaniu oka na boki pojawia się ból. U tych pacjentów może dojść do jednostronnej utraty wzroku. W tych przypadkach nigdy nie należy wykluczać stwardnienia rozsianego. Innym objawem może być również podwójne widzenie.

Osłabienie i objawy motoryczne występują równie często jak zapalenie nerwu wzrokowego. Są one konsekwencją uszkodzeń w układzie piramidowym.

Równocześnie, wskutek uszkodzeń w rdzeniu kręgowym, występują inne częste objawy. Należą do nich impotencja i częste parcie na mocz. Przy uszkodzeniach w obrębie kręgosłupa szyjnego pacjent może wykazywać objaw Lhermitte’a, który polega na odczuwaniu bolesnego ‘prądu’, rozprzestrzeniającego się wzdłuż kręgosłupa przy zgięciu szyi w dół.

W zaawansowanych stadiach choroby często występują liczne dysfunkcje neurologiczne, które objawiają się zanikiem pamięci. W rezultacie zauważyć można również zmiany w zachowaniu pacjenta, nagłe wybuchy euforii, a także znaczne spowolnienie.

Ponadto pacjenci często zapadają na depresję, zwłaszcza w okresie następującym bezpośrednio po zdiagnozowaniu choroby. Depresja jest reakcją na chorobę, należy jednak zaznaczyć, że nie jest ona przez nią wywołana i nie należy do jej objawów.

Przebieg choroby

Stwardnienie rozsiane może przebiegać według jednego lub kilku z poniższych wzorców. Choroba może mieć postać:

• Rzutowo-remisyjną: według tego wzorca przebiega około 85% wszystkich przypadków. Postać ta charakteryzuje się występowaniem tzw. rzutów bez konsekwencji, po których następuje powrót do stanu początkowego.
• Wtórnie postępującą: w niektórych przypadkach po okresach rzutów choroby, objawy zaczynają postępować.
• Pierwotnie postępującą: około 10% zachorowań charakteryzuje się ciągłym postępowaniem objawów bez wyraźnych rzutów. Niestety przypadki te mają bardzo złe rokowania.
• Postępująco-nawracającą: ten wzorzec dotyczy zaledwie 5% przypadków. Charakteryzuje się on ciągłym postępowaniem objawów od początku. Występują również rzuty choroby, a objawy w trakcie rzutów znacznie się zaostrzają.

Stwardnienie rozsiane – Diagnostyka

Diagnostykę stwardnienia rozsianego przeprowadza się zasadniczo w szpitalu. Oprócz tego spełnione muszą być dwa zasadnicze warunki:

• Wystąpiły 2 rzuty lub więcej z objawami choroby, z przerwami bez objawów trwającymi co najmniej miesiąc (rozłożenie w czasie).
• Objawy i oznaki obejmują co najmniej dwa regiony uszkodzeń (rozłożenie lokalizacji). Na przykład paraliż jednej nogi oraz zaburzenia widzenia w jednym oku.

Wówczas przeprowadza się różne testy w celu potwierdzenia diagnozy.

Badanie płynu mózgowo-rdzeniowego

Płyn mózgowo-rdzeniowy zdrowego człowieka jest przezroczysty i bezkomórkowy. Natomiast u osób chorujących na stwardnienie rozsiane obserwuje się:

• Wysoki poziom limfocytów i białka całkowitego,
• a w 80% przypadków również wysoki poziom IgG.

Badanie tzw. potencjałów wywołanych

Dzięki tej technice określa się prędkość przewodzenia nerwowego. Jeżeli zaobserwuje się spowolnienie przewodzenia elektrycznego w układzie nerwowym, sugeruje to obecność demielinizacji i uszkodzeń.

Na szczęście lekarze są w stanie przeprowadzić to badanie poza szpitalem. Obecnie wykonuje się je prawie wyłącznie przy wykorzystaniu potencjałów wywołanych wzrokowych.

MRI (badanie rezonansem magnetycznym)

Badanie to daje najlepsze rezultaty w diagnostyce stwardnienia rozsianego. Podczas jednorazowej procedury, eksperci są w stanie oznaczyć następujące parametry:

• Ilość uszkodzeń
• Lokalizację uszkodzeń
• Rozłożenie czasowe (najświeższe uszkodzenia są najlepiej widoczne)

W obrazowaniu rezonansem magnetycznym można zaobserwować tzw. palce Dawsona. Są to koliste uszkodzenia (jak palce). Są one ułożono pionowo do komór mózgowych i należą do uszkodzeń charakterystycznych dla stwardnienia rozsianego.

Leczenie

Niestety obecnie nie ma jeszcze leku na tą chorobę.

Aktualne metody leczenia idą jednak w dwóch kierunkach:

1. Z jednej strony leczenie ma na celu złagodzenie objawów w rzutach choroby.
2. Z drugiej strony stosuje się leczenie mające na celu modyfikację przebiegu choroby.

Co więcej, istnieje szereg leków wykorzystywanych w leczeniu objawowym choroby.

• Leczenie ostrych rzutów choroby z wykorzystaniem ogromnych dawek kortykosteroidów. Ilość leku i metoda podawania zależy od nasilenia rzutu.
• W celu modyfikacji przebiegu choroby stosuje się immunomodulatory. Głównymi lekami są tu octan glatirameru i interferon beta. Są to najskuteczniejsze istniejące leki. Medykamentami drugorzędnymi są natomiast natalizumab i fingolimod.

Wysoki odsetek pacjentów zapadających na depresję tłumaczy wielką potrzebę konsultacji z dobrym, zaangażowanym psychologiem.