Stan wegetatywny: wszystko, co musisz o nim wiedzieć

Stan wegetatywny jest zaburzeniem, które pojawia się, gdy pozostaje aktywna tylko pierwotna część naszego mózgu i przestajemy być świadomi siebie i środowiska. Dowiedz się w tym artykule, czym on jest, jakie objawy przedstawia, jak wygląda diagnoza i rokowanie.

Przejrzane i zatwierdzone przez: lekarz Leonardo Biolatto.

Napisany przez Leonardo Biolatto

Ostatnia aktualizacja: 27 maja, 2022

Istnieje wiele zaburzeń, które mogą wpływać na poziom świadomości, a stan wegetatywny zajmuje ważne miejsce w tym szerokim temacie. Poprzednio opisywano go jako stan odnoszący się do pacjentów nieprzytomnych i których funkcje życiowe zostały zasadniczo zastąpione.

Dopiero w latach siedemdziesiątych XX wieku dwaj znani neurolodzy, Brian Jennet i Freud Plum, postanowili dokonać pierwszego naukowego opisu choroby. Od tego czasu opublikowano wiele artykułów analizujących stan wegetatywny pod różnymi kątami. Jednak dyskusje na ten temat wciąż budzą kontrowersje.

W tym artykule wyjaśnimy najważniejsze aspekty, które wiążą się ze stanem wegetatywnym.

Czym jest stan wegetatywny?

Aby lepiej wyjaśnić tę jednostkę chorobową, podzielimy mózg na dwie części, w zależności od tego, co kontroluje każda z nich:

• Półkule mózgowe kontrolują myślenie i zachowanie, dzięki czemu jesteśmy świadomi siebie i naszego otoczenia. W nich znajdujemy różne płaty – czołowy, skroniowy, potyliczny, ciemieniowy. Każdy z nich odpowiada za określone funkcje, wykonywane następnie przez neurony znajdujące się w korze półkul.
• Międzymózgowie złożone ze wzgórza i podwzgórza oraz pnia mózgu kontrolują podstawowe funkcje życiowe. Należą do nich cykle snu i czuwania, temperatura ciała, oddychanie, ciśnienie krwi, częstość akcji serca itp. Tę część mózgu określa się jako nasz pierwotny mózg.

Stan wegetatywny to długotrwałe zaburzenie, które pojawia się, gdy półkule mózgowe przestają działać. Dlatego osoba przestaje być świadoma siebie i środowiska. Nie ma to jednak wpływu na jej pierwotny mózg, który nadal pełni swoje podstawowe funkcje życiowe.

Co może spowodować stan wegetatywny

Istnieje kilka przyczyn, które mogą wywołać stan wegetatywny. W zasadzie bowiem każde zaburzenie prowadzące do uszkodzenia mózgu może powodować ten stan.

Do stanu wegetatywnego dochodzi wtedy, gdy po działaniu czynnika sprawczego wznawia się jedynie funkcja pnia mózgu i międzymózgowia. Natomiast to samo nie dzieje się z funkcjami kory mózgowej czy funkcjami korowymi.

Najczęstsze przyczyny, które mogą do tego doprowadzić to:

• Uraz głowy: na przykład wypadek, w którym motocyklista lub rowerzysta bez kasku, który wypada z pojazdu i uderza go w głowę.
• Zaburzenie, które pozbawia mózg dopływu tlenu, takie jak zatrzymanie akcji serca lub zatrzymanie oddechu
• Choroba naczyniowo-mózgowa: na przykład, gdy tętnica w mózgu jest zatkana, co powoduje, że krew nie dociera i prowadzi do udaru mózgu.

Innymi przyczynami mogą być nowotwory, krwotoki, infekcje mózgu, a także końcowe stadia demencji, takie jak choroba Alzheimera itp. Wszystkie te zaburzenia, które nie uszkadzają pierwotnej części mózgu, ale uszkadzają korę mózgową.

Objawy stanu wegetatywnego

Ludzie w stanie wegetatywnym mogą wykonywać pewne czynności, które mogłyby dawać podstawy do myślenia, że zachowują swoją świadomość, na przykład:

• Otwierają oczy. Pacjent może na przemian spędzać czas we śnie z zamkniętymi oczami, a potem przebywać “na jawie” otwierając szeroko oczy.
• Mogą oddychać, ssać, żuć, kaszleć, wymiotować, połykać, wydawać dźwięki itp.
• Mogą nawet reagować na silne bodźce, takie jak duże dźwięki, a czasem wydają się uśmiechać lub marszczyć brwi.

Jednak te reakcje są wynikiem funkcjonowania pierwotnego mózgu bez żadnej świadomości. Są przejawem podstawowych odruchów mimowolnych, które mają wszyscy ludzie.

Skąd możemy wiedzieć, że osoby w stanie wegetatywnym nie są świadome?

Aby ustalić, czy ktoś jest przytomny, w jego działaniach musi się przejawiać intencja. Takie zamierzone działanie wskazuje, że pacjent reaguje na otoczenie zewnętrzne. Jednak pacjenci w stanie wegetatywnym nie reagują w sposób zamierzony lub świadomy. Oto przykłady:

• Pacjent może otwierać i zamykać oczy oraz wykonywać ruchy gałek ocznych, ale nie mają one żadnego celu. Ruchy oczu są losowe i niezależne od bodźców znajdujących się w jego otoczeniu. Na przykład, jeśli ma otwarte oczy i kładziemy przed nim ołówek, to nie podąży za nim oczami, jeśli go zaczniemy przesuwać w prawo lub w lewo.
• Nie wykonuje żadnego dobrowolnego lub celowego ruchu motorycznego. Jeśli wykonuje gest lub unosi kończynę, dzieje się tak, ponieważ organizm odruchowo reaguje na intensywne bodźce, które mu dajemy. Mogą to być na przykład odruchy przebudzenia i zaskoczenia z powodu głośnych dźwięków. Pozostałe ruchów to proste prymitywne odruchy, takie jak ssanie, żucie, połykanie itp.
• Pacjent nie może mówić, nie wypowiada żadnego zrozumiałego słowa. Jeśli wyda jakiś hałas, będzie to warczenie lub inny prymitywny dźwięk.
• Jeśli otrzyma ustne lub pisemne polecenie, nie zastosuje się do niego, w ogóle na nie nie zareaguje.
• Pacjent nie potrafi świadomie kierować funkcjami wydalniczymi, to znaczy nie potrafi utrzymać moczu i kału.

Dlatego widzimy, że pacjent nie jest niczego świadomy, ale jego serce i płuca nadal działają. Oznacza to, że może utrzymywać ciśnienie krwi i funkcje układu krążenia.

Diagnoza

Diagnoza opiera się na ocenie objawów przez lekarza. Chociaż pacjent prezentuje wszystkie objawy kliniczne stanu wegetatywnego, konieczne jest obserwowanie pacjenta przez pewien okres czasu w celu potwierdzenia tego stanu. Jeśli się to zaniedba, pewne oznaki świadomości mogą zostać przeoczone.

Można wykonać ponadto badania obrazowe, aby dowiedzieć się, która część mózgu została naruszona i sprawdzić, czy można ją leczyć. Należy sprawdzić, czy istnieje jakakolwiek świadomość. W tym celu wykonuje się badania takie jak funkcjonalne obrazowanie rezonansu magnetycznego lub elektroencefalogram, które służą do pomiaru aktywności mózgu.

Niestety, badania te nie mogą wykryć wymiary świadomości, jaką mają pacjenci. Wykrywają tylko, czy istnieje jakaś świadomość, której nie można ustalić gołym okiem. Wyniki te mogą wpływać na decyzje dotyczące opieki długoterminowej oraz możliwości powrotu do zdrowia lub jego braku.

Prognozy stanu wegetatywnego

Zasadniczo po upłynięciu miesiącu, stan wegetatywny uważa się za trwały. Jednak zauważono, że przyczyna stanu wegetatywnego, czas jego trwania i wiek pacjenta stanowią czynniki, które mogą zmienić rokowanie.

Może dojść do pewnego stopnia poprawy, nawet jeśli stan wegetatywny uznano już za trwały. Zawsze jednak poprawa będzie minimalna, z dużymi trwałymi konsekwencjami i niską jakością życia.

Jak się leczy stan wegetatywny?

Ludzie w stanie wegetatywnym potrzebują kompleksowej opieki. Przede wszystkim musimy zapewnić im następujące środki:

• Środki zapobiegawcze w przypadku problemów związanych z unieruchomieniem. Odleżyny, owrzodzenia lub przykurcze mogą wystąpić na tych partiach ciała, na których pacjent się opiera, czy leży. Ponadto dochodzi do zastoju krwi w żyłach, powodując skrzepliny lub skrzepy krwi. Aby tego uniknąć, pacjent musi być poddawany biernej mobilizacji.
• Dobre odżywianie: przez rurki, które przechodzą z ust / nosa do żołądka lub bezpośrednio do żołądka. Składniki odżywcze można również podawać dożylnie.
• Odpowiednia higiena sprzętu (rurek) jak i samego i pacjenta, aby uniknąć infekcji.

Małe prawdopodobieństwo odzyskania świadomości

U pacjentów w stanie wegetatywnym powrót do zdrowia jest mało prawdopodobny. Lekarze, rodzina, a czasem szpitalna komisja etyczna musi omówić sposób postępowania z pacjentem.

W takiej sytuacji należy również wziąć pod uwagę życzenia pacjenta dotyczące sztucznego podtrzymywania życia i innych zabiegów, jeśli są znane lub zapisane w testamencie lub oświadczeniu woli.