Somnambulizm - poznaj to szczególne zaburzenie snu

Lunatykowanie jest częściej spotykane u dzieci niż u dorosłych. Dzieje się tak, bowiem w miarę starzenia się dorośli wykazują krótszy czas trwania fazy głębokiego snu NREM.

Somnambulizm wzbudza duże zainteresowanie, ze względu na bardzo szczególne, czasami dziwne i niepokojące zachowania ludzi, którzy mierzą się z tym zaburzeniem. Jak wiesz, powszechnie nazywane jest lunatykowaniem. Somnambulizm ma też swoją piękną słowiańską nazwę – sennowłóctwo. Poznaj charakterystykę tego zjawiska.

Lunatykowanie to zaburzenie snu charakteryzujące się częściowym przebudzeniem. Istotną cechą lunatykowania jest występowanie powtarzających się epizodów złożonych zachowań ruchowych, inicjowanych podczas głębokiego snu.

Co ciekawe, lunatycy mają zdolność unikania przedmiotów w tym szczególnym stanie. Jednak umysł i zdolność poznawcza są na tym etapie szczególne osłabione. Można powiedzieć więc, że dana osoba funkcjonuje, mówi i działa – ale nie jest niczego świadoma.

• Szacuje się, że częstość występowania lunatykowania w populacji ogólnej wynosi od 1% do 15%.
• Występowanie lub utrzymywanie się tego zaburzenia u dorosłych jest powszechne, chociaż u dzieci jest ono znacznie wyższe. Zazwyczaj nie wiąże się to z żadnymi problemami psychiatrycznymi ani psychologicznymi.

Najczęściej, lunatyk wykonuje prozaiczne czynności takie, które często towarzyszą w ciągu dnia. Może to być przygotowywanie posiłków, spacerowanie, czy oddawanie swoich potrzeb. Dzisiaj u dorosłych zaburzenie to zazwyczaj traktuje się jako reakcję na silny stres.

Somnambulizm i etapy snu

Zaburzenie snu występuje w pierwszej fazie snu NREM. Aby lepiej to zrozumieć, wyjaśnimy w prosty sposób poszczególne etapy naszego snu.

Sposób w jaki je przechodzimy jest w dużym topniu uwarunkowany genetycznie. Wpływa na to także nasz wiek. Higiena snu jest bardzo ważna. Warto więc poznać całą architekturę tego, co dzieje się w naszym organizmie kiedy śpimy.

W ramach wspomnianych cykli istnieją różne etapy dwóch rodzajów snu: snu bez szybkich ruchów gałek ocznych (non-rapid eye movement sleep – NREM) i snu z szybkimi ruchami gałek ocznych (rapid eye movement – REM). Poznajmy poszczególne etapy, tworzące te dwa rodzaje.

Każdy cykl snu kończy się zazwyczaj krótkim wybudzeniem. W trakcie nocy, aby wypocząć człowiek potrzebuje przeważnie 4–6 cykli snu.

Sen NREM czyli sen wolnofalowy – charakterystyka i poszczególne stadia

Podczas snu NREM występują następujące fazy, oznaczone jako N1, N2, N3:

• N1 to faza snu najpłytszego: obejmuje około pierwszych 10 minut snu. Jest to etap przejściowy, od przebudzenia do zaśnięcia.
• N2 to faza lekkiego snu: zajmuje około 50% naszych cykli snu. Zarówno oddech jak i tętno są spowolnione. To właśnie w tej fazie ludzie mają typowy sen polegający na tym, że spadają z klifu i budzą się nagle.
• Niektórzy wyróżniają tu jeszcze fazę przejściową, czyli krótki etap trwający 2-3 minuty, w którym zbliżamy się do głębokiego snu.
• N3 z kolei to stadium snu głębokiego. Etap ten zajmuje około 20% całego cyklu snu. Jest to najważniejszy etap, definiujący jakość naszego odpoczynku. Bardzo trudno jest obudzić się w tej fazie. Ale właśnie wtedy uaktywniają się lunatycy. 

Faza REM a somnambulizm

Etap ten obejmuje około 25 % cyklu naszego snu i trwa od 15 do 30 minut. Podczas tej fazy wykazujemy stały ruch gałek ocznych pod powiekami.

Charakteryzuje się wysoką aktywnością mózgu, bardzo podobną do tej, gdy jesteśmy przebudzeni, choć nasze mięśnie jak wiesz są zablokowane. Jest to faza, w której śnimy i zbieramy informacje z zewnątrz.

Somnambulizm – przyczyny

Jak wspomnieliśmy na początku artykułu, lunatykowanie jest bardziej powszechne u dzieci niż u dorosłych. Dzieje się tak, bowiem dorośli z czasem wykazują krótszy czas trwania etapu głębokiego snu NREM. Powszechność tego zjawiska w wieku dziecięcym związana jest z niedojrzałością układu nerwowego.

Z drugiej strony, innymi czynnikami sprzyjającymi jego rozwojowi są

• Alkohol, środki uspokajające i inne leki.
• Choroby, np. epilepsja. 
• Zaburzenia psychiczne.

W sennowłóctwie występuje stan splątania świadomości, objawiający się niską wrażliwością na bodźce z otoczenia.

Jeśli kiedykolwiek spotkasz osobę, która lunatykuje, pierwszą rzeczą, którą powinieneś zrobić to: nie panikować i zachować spokój. Następnie należy poprowadzić osobę do łóżka, mówiąc delikatnym tonem, krótkimi, wyraźnymi zdaniami.

Pamiętajmy, że w postępowaniu z z lunatykiem istotną rolę odgrywa zabezpieczenie tej osoby przed ewentualnymi urazami, których może doznać podczas epizodu.

Leczenie lunatyków

W wielu przypadkach zwykła poprawa higieny snu może wyeliminować ten problem. W przypadku braku poprawy, zaleca się rozmowę z profesjonalistą w celu omówienia możliwych czynników powodujących problem.

• Niektórzy pacjenci stwierdzili, że zostali wyleczeni przy pomocy takich technik jak chociażby hipnoza.
• Ponadto, istnieje też leczenie farmakologiczne, które ma na celu walkę z zaburzeniem snu. Stosuje się w takim przypadku klonazepam w niskiej dawce od 0,5 do 1 mg.
• Można skorzystać też z leków przeciwdepresyjnych. W niektórych przypadkach stosuje się leki nasenne – pochodne benzodiazepiny. 

Nie zapominajmy, że jeśli epizody pierwszy raz pojawiają się w wieku dorosłym i powtarzają się – należy bezzwłocznie udać się do specjalisty i wykonać badania na tle neurologicznym. 

Podsumowanie

Jednak lunatykowanie zazwyczaj zmniejsza się z biegiem lat. Tak jak już powiedzieliśmy, wraz z wiekiem, faza głębokiego snu jest coraz krótsza, a szanse na obudzenie się lunatyka są coraz mniejsze.

• W ostatnim czasie przeprowadzono ciekawe badania, które obaliły mit o tym, że lunatyk nie pamięta nic ze swojego epizodu. Duży odsetek dorosłych lunatyków okazjonalnie pamięta, co robili podczas epizodu somnambulizmu. Dzieci zazwyczaj nie pamiętają tych wydarzeń.
• Inny mit, który obalono na Uniwersytecie w Montrealu, to automatyczność i brak konkretnych intencji działań lunatyków. Znaczny odsetek osób, pamięta, co robili we śnie i potrafi wyjaśnić swoje motywy, mimo że z logicznego punktu widzenia wydają się nie mieć sensu.

Pamiętajmy też, że zaburzenie to znacznie wpływa na jakość naszego życia. Około 45 proc. lunatyków jest sennych w ciągu dnia.