Czym jest racjonalizm? Przykłady codziennego zastosowania

Racjonalizm to nurt filozoficzny, który broni poglądu, że rozum jest głównym sposobem zdobywania wiedzy. Wszystkiego na ten temat dowiesz się z tego artykułu.

Racjonalizm jest nurtem filozoficznym, który zakłada, że zdolność rozumowania jest głównym sposobem zdobywania wiedzy. Stanowisko to pojawiło się w Europie kontynentalnej w XVII i XVIII wieku, a jego założycielem jest René Descartes.

Twierdzenie, że prawdziwa wiedza pochodzi ze zdolności rozumowania, oznaczało istotną zmianę w historii nurtów myślowych. Do tego czasu dominowało przekonanie, że jedynymi źródłami wiedzy są wiara religijna i Słowo Boże.

W dzisiejszym artykule opowiemy, na czym polega racjonalizm i jak można go zastosować w codziennym życiu.

Czym jest racjonalizm

Geneza racjonalizmu miała miejsce podczas rewolucji naukowej XVII wieku. W tym kontekście problem wiedzy (jej pochodzenia i podstaw) został wprowadzony do ówczesnych debat filozoficznych. Stamtąd wyłoniły się dwa wielkie nurty filozoficzne: racjonalizm i empiryzm. Obydwa podzielają zaufanie do rewolucji naukowej, która miała miejsce w tym czasie, ale mają też wyraźne różnice.

Założycielem racjonalizmu był francuski filozof René Descartes, który dążył do przekształcenia filozofii w dyscyplinę naukową i wyposażył ją w metodę, w której dominuje rola rozumu. Tak więc w swoim dziele Dyskurs o metodzie Kartezjusz zaproponował procedurę (popularnie znaną jako metoda kartezjańska) pozwalającą na dotarcie do prawdziwej wiedzy poprzez wątpliwość.

Metoda ta składała się z 4 zasad:

1. Dowody: tylko to, co nie budzi wątpliwości, może być uznane za prawdziwe.
2. Analiza: redukuje złożoność do prostszych części, aby ułatwić zrozumienie.
3. Dedukcja: ma na celu zidentyfikowanie złożonych prawd na podstawie prostych, które są już znane.
4. Weryfikacja: służy sprawdzeniu, czy to, co zostało odkryte z punktu widzenia rozumu, zostało znalezione zgodnie z wcześniej ustalonymi regułami.

Później tacy filozofowie jak Nicolas Malebranche, Baruch Spinoza i Gottlieb Leibniz sformułowali swoje racjonalistyczne stanowiska na temat pochodzenia wiedzy. Dlatego są również uznawani za niektórych z głównych przedstawicieli tego ruchu.

Cechy racjonalizmu

W ramach racjonalizmu istnieją różne stanowiska w sprawie wiedzy. Na przykład racjonalizm Kartezjusza nie jest tym samym, co racjonalizm Leibniza czy Spinozy.

Jednak wszystkie mają wspólne podstawowe cechy. Są to:

• Przekonanie, że rozum jest głównym źródłem prawdziwej wiedzy i że jest bardziej wiarygodny niż inne przykłady, takie jak wiara, autorytet, irracjonalne lub empiryczne doświadczenie.
• Przekonanie, że istoty ludzkie przychodzą na świat z wrodzonymi ideami (na ogół umieszczonymi tam przez Boga lub boskość), tak że akt poznania obejmuje identyfikację tych idei za pomocą rozumu.
• Racjonalizm broni również założenia, że zmysły są w stanie nas oszukać. Dlatego samo doświadczenie nie jest wiarygodnym źródłem dostępu do prawdy. Jest to twierdzenie, które odróżnia racjonalizm od empiryzmu.
• Priorytetowo traktuje metodę dedukcyjną w zdobywaniu wiedzy.
• Broni przekonania, że rozum jest nieograniczony i jest źródłem wszelkiego postępu ludzkości.

Różne rodzaje racjonalizmu

Jak już powiedzieliśmy, istnieje wiele różnych stanowisk w ramach tego nurtu filozoficznego. Wśród nich wyróżniają się następujące:

• Racjonalizm teologiczny: broni tego, że Bóg jest tym, który prowadzi ludzkość. Dlatego rozum jest najlepszym sposobem na dostęp do wiedzy dostarczanej przez boskość.
• Racjonalizm logiczny: twierdzi, że jedynym źródłem wiedzy jest rozum.
• Racjonalizm immanentny: opiera się na oryginalnych pomysłach Kartezjusza.
• Racjonalizm transcendentny: twierdzi, że świat doświadczeń zawsze się zmienia i dlatego nie można mu ufać.

Racjonalizm – przykłady w życiu codziennym

Wierzcie lub nie, ale zwykle używamy rozumu jako głównego źródła wiedzy w następujących scenariuszach:

• Podczas rozwiązywania dowolnego zadania matematycznego. Robimy wtedy wyłączny użytek z rozumu.
• Wydedukowanie, że zmiana dnia i nocy jest spowodowana ruchem obrotowym Ziemi wokół własnej osi.
• Wiedza, że powstawanie huraganów jest spowodowane naturalną metodą Ziemi na równoważenie temperatury, która występuje w niektórych obszarach planety, a w innych nie.
• Wydedukowanie, że pływy są wytwarzane przez siłę grawitacji wywieraną przez Księżyc na Ziemię.

Jak widać, aby osiągnąć taką wiedzę, konieczne było ćwiczenie rozumu. W końcu mając same dowody pozostalibyśmy zachwyceni zjawiskami bez zagłębiania się w ich ostateczne przyczyny lub analizowania ich.

Racjonalizm- stanowisko, które przyczyniło się do rozwoju wiedzy

Racjonalizm był ruchem filozoficznym, który nie tylko umieścił problem wiedzy wśród głównych tematów dyskusji, ale także poruszył takie tematy, jak związek między ciałem a umysłem oraz natura pasji i wolności. W rzeczywistości debaty te nadal są przedmiotem interesujących refleksji filozoficznych.

Co więcej, broniąc samowystarczalności ludzkiego rozumu w wyjaśnianiu rzeczywistości, racjonalizm przyczynił się do uprzywilejowania podmiotu wobec władzy religijnej. Oznaczało to bardzo ważne i interesujące odejście od dominującego w średniowieczu sposobu myślenia.