Ontologia: czym jest, jej cechy charakterystyczne i reprezentatywni myśliciele

Ontologia koncentruje się na badaniu bytu, wszystkiego, co istnieje, a także relacji między bytami. Wyjaśnimy to bliżej.

Ontologia jest gałęzią filozofii, która bada naturę bytu i jego właściwości. Termin ten został ukuty w 1606 roku przez niemieckiego filozofa Jacoba Lorharda w jego dziele Ogdoas scholastica. Pochodzi z połączenia greckich słów ontos (oznaczających „istotę” lub „to, co jest”) i logos (oznaczającego „naukę” lub „teorię”).

Jednak nauka o bycie sięga starożytności. Zwłaszcza Metafizyka Arystotelesa zawierała już teorię ogólnych zasad myślenia i teorię bytu jako bytu.

Niektóre z pytań, na które ontologia stara się odpowiedzieć, są następujące:

• Czym jest materia?
• Co to jest czasoprzestrzeń?
• Czy wszystkie wydarzenia są zgodne z jakimś prawem?
• Co sprawia, że przedmiot jest rzeczywisty?
• Czy Bóg istnieje?
• Czy istnieją byty mentalne, takie jak idee i myśli?

Poniżej wyszczególniamy charakterystykę i cele tej dyscypliny, a także jej główne wykładniki.

Charakterystyka ontologii

Aby lepiej zrozumieć, na czym polega ta dyscyplina, poznajmy jej główne cechy charakterystyczne:

• Jest to gałąź filozofii, która koncentruje się na badaniu bytu, czyli tego, co istnieje. Bada również relacje między bytami.
• Obejmuje szereg stanowisk filozoficznych, które próbują wyjaśnić byt jako byt.
• Analizuje różne obiekty, które mogą być abstrakcyjne (takie jak liczby) lub konkretne (utworzone z materii).
• Rozwija swoje pojęcia za pomocą dychotomii, czyli pojęć sobie przeciwstawnych. Na przykład partykularność kontra uniwersalność; abstrakcja kontra konkretność lub możliwość kontra konieczność.
• Ontolodzy zwykle próbują określić, które kategorie lub rodzaje są najwyższe (np. substancje, właściwości, relacje, stany rzeczy). Badają, w jaki sposób tworzą one system kategorii zapewniających klasyfikację obejmującą wszystkie byty.

Istnieje kilka typów ontologii:

• Monokategoryczny: utrzymuje, że istnieje tylko jedna podstawowa kategoria.
• Polikategoryczny: przeciwny do poprzedniego.
• Hierarchiczny: potwierdza, że niektóre byty istnieją na bardziej podstawowym poziomie i że inne są od nich zależne.
• Płaski: odmawia uprzywilejowanego statusu jakiejkolwiek jednostce.

Niektóre problemy ontologiczne

Problemy ontologiczne to te pytania, na które trudno odpowiedzieć i których rozwiązanie próbuje ustalić naturę dowolnego bytu. Aby na nie odpowiedzieć, wielu filozofów posługuje się logiką i kreatywnością.

Chociaż w ostatnich dziesięcioleciach odkrycia naukowe stanowiły doskonałe odniesienie do formułowania teorii ontologicznych.

Podmioty abstrakcyjne

W ramach ontologii wyróżniono 2 typy bytów: abstrakcyjne i konkretne. Wśród tych pierwszych znajdują się liczby, zbiory, myśli i pojęcia. Natomiast te drugie to byty materialne, takie jak krzesło, drzewo, planety.

Wciąż jednak nie ma porozumienia, które pozwalałoby nam decydować, kiedy byt jest abstrakcyjny, a kiedy konkretny. Co więcej, nie ma również zgody co do tego, czy byty abstrakcyjne w ogóle istnieją, a jeśli tak, to które z nich istnieją.

Poziomy materii

Kiedy napotykamy konkretny przedmiot, możemy wiedzieć, z czego jest wykonany. Na przykład stół może być wykonany z drewna, ale ten materiał z kolei składa się z różnych cząsteczek i atomów.

Czy zatem powinniśmy założyć, że to, co istnieje, to stół? A może bardziej poprawne byłoby stwierdzenie, że to, co istnieje, to zbiór cząsteczek? A może różne atomy? Argument ten można rozszerzyć na wiele innych bytów materialnych.

Uniwersalia

Uniwersalia, zwane także właściwościami, atrybutami lub cechami, są domniemanymi odniesieniami do predykatów, takich jak czerwony, gładki, owad, rodzic itp.

W ontologii proponuje się istnienie uniwersaliów, aby uzasadnić nasz sposób odnoszenia się do jednostek lub przedmiotów. Tak więc, na przykład, kiedy mówimy, że róża jest czerwona, możemy uzasadnić to twierdzenie, twierdząc, że kwiat posiada czerwony powszechnik lub że czerwony powszechnik jest obecny w róży.

Co więcej, o różnych rzeczach możemy powiedzieć, że wszystkie są czerwone, ponieważ czerwień powszechna, będąc czymś odrębnym od samych rzeczy, jest obecna we wszystkich. Z kolei problem uniwersaliów dotyczy tego, czy one istnieją. Jeśli tak, jaka jest ich natura?

Istnieją różne stanowiska ontologiczne w tej kwestii. Niektórzy twierdzą, że istnieją w rzeczach; inni zakładają, że są od nich niezależne; podczas gdy jeszcze inni twierdzą, że są w naszym umyśle.

Istnienie umysłu

Każdy mógłby twierdzić, że ludzki umysł istnieje i że rezyduje w mózgu. Dlaczego jednak nie możemy go zobaczyć, gdy badamy ten narząd?

Pytania ontologiczne, które pojawiają się wokół tego tematu, dotyczą tego, czy mentalność jest iluzją. Czy wszystko, co opisujemy dzisiaj w kategoriach mentalnych, można zredukować do fizycznych procesów obserwowanych przez naukę? Klasycznym pytaniem w tym sensie jest to, czy to mózg myśli, czy też przeciwnie, myśli ciało lub jednostka, która ma mózg. A może to, co mentalne, jest czymś, co faktycznie istnieje, choć jest niematerialne i nieobserwowalne?

Przedstawiciele ontologii

Jak powiedzieliśmy na początku, ontologia sięga starożytnej Grecji. W szczególności, to grecki filozof Arystoteles ochrzcił ją mianem pierwszej filozofii.

Dla tego wielkiego myśliciela pierwsza filozofia to nauka, która bada to, co jest i jak coś jest. Dodaje, że nie jest utożsamiana z żadną konkretną dyscypliną (taką jak matematyka czy fizyka). Posiada bowiem najobszerniejszy i najmniej zrozumiały przedmiot badań, jaki może istnieć: byt.

Biorąc to pod uwagę, Arystotelesa można uznać za twórcę ontologii w filozofii zachodniej, ponieważ postanowił zbadać między innymi pierwsze zasady wszystkiego, co istnieje.

Później, w średniowieczu, ontologia pozostawała pod silnym wpływem koncepcji Arystotelesa, a wśród jej największych przedstawicieli byli Tomasz z Akwinu, Duns Szkot i Wilhelm z Ockham.

Później, w epoce nowożytnej, ontologia jest uważana za bardziej odrębną dziedzinę filozofii. W tym czasie wiele teorii ontologicznych było racjonalistycznych, ponieważ miały wspólną strukturę dedukcyjną: zaczynając od małego zestawu zasad lub aksjomatów aż do prawdziwego wniosku. Najwybitniejszymi przedstawicielami nowożytnej ontologii są Kartezjusz, Spinoza i Immanuel Kant.

Ontologia skłania do przemyśleń

Ontologia jest bardzo ważną dyscypliną, ponieważ zajmuje się czymś tak złożonym i zagadkowym, jak bycie i istnienie rzeczy. Jej teorie nie tylko pomagają nam wyjaśnić i zrozumieć otaczającą nas rzeczywistość, ale także poznać siebie jako istoty ludzkie.