Oftalmopatia tarczycowa - dlaczego powstaje i jak się ją leczy

Oftalmopatia tarczycowa objawia się nietypowym wytrzeszczem gałek ocznych pacjenta. Może również wystąpić utrata wzroku.

Napisane i zweryfikowane przez biolog Samuel Antonio Sánchez Amador.

Ostatnia aktualizacja: 16 lutego, 2023

Choroba tarczycowego oka – znana również jako oftalmopatia tarczycowa lub orbitopatia tarczycowa – odnosi się do zmian ocznych i okołogałkowych wynikających z choroby tarczycy. Ta patologia powoduje zwiększenie objętości mięśni zewnątrzgałkowych i tkanki tłuszczowej oczodołu, czego efektem jest wytrzeszcz, potocznie znany jako wytrzeszcz oczu.

Choroby oczu spowodowane zaburzeniami działania tarczycy występują u 16 kobiet i 3 mężczyzn na 100 000 mieszkańców rocznie. Jest to jedna z najczęstszych anatomicznych chorób oczu, stanowiąca 70% patologii oczodołu.

Oftalmopatia tarczycowa

Choroba ta jest patologią autoimmunologiczną. Jak wskazuje portal NanosWeb (North American Neuro-Ophthalmology Society), układ odpornościowy pacjenta z tym schorzeniem wytwarza czynniki stymulujące powiększenie mięśni poruszających gałką oczną.

Najbardziej dotknięte są 4 mięśnie twarzy. Należą do nich górny prosty, boczny prosty, dolny prosty i przyśrodkowy prosty.

Wszystkie te mięśnie wywodzą się z tyłu aparatu ocznego – z tyłu oczodołu – i przyczepiają się do oka za rogówką. W normalnych sytuacjach nie są one bezpośrednio widoczne.

Z powodów, które zostaną omówione później, układ odpornościowy pacjenta atakuje fibroblasty. Są to typy komórek tkanki łącznej, które syntetyzują włókna – kolagen i glikozaminoglikany – i utrzymują macierz zewnątrzkomórkową tkanek.

Kiedy układ odpornościowy uszkadza fibroblasty, dochodzi do rozległego zapalenia mięśni oka. Wraz z ich powiększeniem gałka oczna wypycha się do przodu, powodując wytrzeszcz. Trudności w zamykaniu oczu i wypukłość naczyń włosowatych prowadzą do uogólnionego zaczerwienienia.

Jakie są objawy?

Instytut Mikrochirurgii Oka (IMO) pokazuje nam najczęstsze objawy tego schorzenia. Choroba tarczycy objawia się zapaleniem oczodołu pod postacią obrzęku powiek, wysunięciem gałki ocznej, cofnięciem powieki i czasami zezem.

Po rozpoczęciu patologii okres stanu zapalnego może trwać nawet do 2 lat. Ponadto w najcięższych przypadkach u 5% pacjentów występuje upośledzenie wzroku.

Oto niektóre z najczęstszych objawów klinicznych:

• Uczucie ciała obcego w aparacie ocznym, podrażnienie i łzawienie spowodowane ekspozycją rogówki.
• Podwójne widzenie z powodu zeza.
• Zmniejszona ostrość wzroku. Dzieje się tak z powodu ucisku nerwu wzrokowego.

Manifestacja jest zwykle obustronna – w obu oczach – ale czasami występuje wyraźna asymetria w progresji między jednym okiem a drugim. Oprócz wszystkich opisanych objawów klinicznych pacjent może wykazywać światłowstręt i silny ból w okolicy pozagałkowej.

Oftalmopatia tarczycowa – dlaczego powstaje?

Choć choroba wydaje się prostą jednostką kliniczną, udzielenie odpowiedzi na to pytanie jest nieco bardziej złożone. The Journal of Endocrinology and Nutrition donosi, że przyczyna choroby oczu tarczycy jest autoimmunologiczna z 3 powodów:

1. U wszystkich pacjentów stwierdza się pewne nieprawidłowości immunologiczne na poziomie tarczycy. Od 25% do 50% osób z nadczynnością tarczycy Gravesa-Basedowa ma objawy oftalmopatii.
2. Wielu pacjentów dobrze reaguje na podawanie leków immunosupresyjnych.
3. Zwykle istnieje bliskość w czasie między początkiem nadczynności tarczycy a chorobą tarczycy.

Najbardziej akceptowaną hipotezą jest to, że układ odpornościowy rozpoznaje pewne antygeny – substancje aktywujące przeciwciała – wspólne dla tkanek tarczycy i oczodołu. Chociaż antygen odpowiedzialny za tę odpowiedź nie został jeszcze zidentyfikowany, to wcześniej cytowane źródło wskazuje, że jest to receptor TSH (hormonu tyreotropowego).

Choroby oczu i nadczynność tarczycy

Jak wspomniano powyżej, przeciwciała zaangażowane przy obecności oftalmopatii, to te same, które organizm stosuje w przypadku nadczynności tarczycy. W szczególności są to TRAb lub TSI, znane również jako przeciwciała przeciw receptorowi TSH. Fibroblasty mięśni oczodołu prezentują te receptory.

U 50% pacjentów z nadczynnością tarczycy Gravesa ostatecznie rozwinie się właśnie oftalmopatia. Inne objawy, które towarzyszą zajęciu oczu z powodu nieprawidłowego działania tarczycy, to nerwowość, zmęczenie, osłabienie mięśni, utrata masy ciała, problemy ze snem i drżenie.

Diagnoza

Clinica Universidad Navarra (CUN) udostępnia protokół, którego należy przestrzegać, aby ocenić stopień zajęcia oka u pacjenta. Oto jak do tego dochodzi:

• Przede wszystkim specjalista musi sprawdzić, czy doszło do zajęcia rogówki, ponieważ konieczne jest wykluczenie jednostek klinicznych, takich jak zapalenie rogówki.
• CT (tomografia komputerowa) i MRI (rezonans magnetyczny) mogą pomóc w wyjaśnieniu stanu zapalnego mięśni oka.
• Te metody obrazowania pomogą również ocenić stopień zajęcia nerwu wzrokowego. Bardzo ważne jest, aby wykryć, czy ten objaw kliniczny jest obecny, ponieważ powoduje częściową lub całkowitą utratę wzroku.
• W zależności od stopnia zaangażowania oka specjalista może wykonać badania ostrości wzroku, pola widzenia i widzenia barw.

W każdym przypadku diagnoza jest wielodyscyplinarna, ponieważ wymaga oceny zarówno przez okulistę, jak i przez endokrynologa. Badanie TSH, T3 i T4 oraz badanie krwi na obecność przeciwciał przeciwtarczycowych pomoże wykryć obecność tego problemu na poziomie ogólnoustrojowym.

Leczenie chorób oczu spowodowanych zaburzeniami tarczycy

Oftalmopatia tarczycowa ma pozytywne rokowanie. Szacunki wskazują, że nawet u 2/3 pacjentów dochodzi do samoistnej poprawy, 22% pozostaje w stanie stabilnym, a tylko u 13,5% następuje pogorszenie. Ponadto w większości przypadków oftalmopatia przebiega łagodnie.

Leczenie łagodnych przypadków

Przy łagodnym przebiegu pacjentom zaleca się stosowanie ochrony oczu (okulary), sztucznych łez w ciągu dnia i lubrykantów do oczu na noc, na co wskazuje portal Endocs. Dodatkowo lekarz może również zalecić podniesienie wezgłowia łóżka do spania w pozycji bardziej zbliżonej do pionowej.

Kontrola endokrynologiczna

Leki przeciwtarczycowe i beta-adrenolityki pomagają zmniejszyć nadprodukcję hormonów tarczycy i objawy związane z tym stanem. Mogą również stosować aktywną terapię jodem, a w najcięższych przypadkach operację usunięcia części lub większości tarczycy.

Impulsy kortykosteroidowe

Pacjent przyjmuje dożylnie duże dawki kortykosteroidów. Kuracja ta trwa około 6 tygodni i jest stosowana tylko w przypadku urazu nerwu wzrokowego.

Chirurgiczne leczenie wytrzeszczu

Istnieje zabieg chirurgiczny korygujący wypukłość gałki ocznej. Niektóre podejścia medyczne do tego objawu klinicznego są następujące:

• Dekompresja oczodołu: w leczeniu ciężkiego wytrzeszczu, chirurg może zwiększyć przestrzeń jamy oczodołu (dekompresja kości) i zmniejszyć zawartość tłuszczu (dekompresja tłuszczu).
• Korekta cofania powieki: w tym celu osłabiane są mięśnie odpowiedzialne za uniesienie powieki.
• Operacja zeza: skoncentrowana na korekcji podwójnego widzenia spowodowanego wytrzeszczem.

Oftalmopatia tarczycowa jest uleczalna

Jak być może zauważyłeś, omawiana choroba oczu jest częstą jednostką kliniczną występującą u osób cierpiących na nadczynność tarczycy. Pomimo niepokojących objawów klinicznych na poziomie estetycznym, tylko 3-5% przypadków jest ciężkich, a niektóre ustępują samoistnie.

Źródła naukowe podkreślają, że palenie zwiększa prawdopodobieństwo ciężkich postaci. Zaprzestanie palenia jest koniecznością, aby patologia nie postępowała szybko.