Na czym polega odporność zbiorowa?

Odporność zbiorowa nabyta wskutek podania szczepionki to klucz do wyeliminowania problemu chorób. Tłumaczymy, na czym to polega.

Wiele osób nie zna terminu odporność zbiorowa. Ostatnio, w związku z pewnymi deklaracjami polityków, pojęcie to stało się modne i komentuje się je w wielu dyskusjach.

Ale czym jest odporność zbiorowa? Jak działa na poziomie jednostki i grupy?Przyjrzyjmy się tym zagadnieniom.

Odporność zbiorowa – poziom indywidualny

Najpierw wyjaśnijmy, czym jest odporność jednostki:

• Człowiek może uodpornić się na chorobę, którą już przebył.  Układ odpornościowy zapamiętuje pewne elementy zagrożenia i wysyła przeciwciała zanim nastąpi reprodukcja patogenu.
• Może do tego dojść bezobjawowo, zależnie od choroby. Czasami przebywamy chorobę nie mając o tym pojęcia.

Przejdźmy więc do kwestii odporności grupy.

Odporność zbiorowa w społeczeństwie

Odporność zbiorowa to termin odnoszący się do pośredniej metody indywidualnej ochrony. Chodzi o sytuację, w której tak duży procent populacji odporny jest na chorobę, że tym, którzy jej nie przeszli, grozi mniejsze prawdopodobieństwo zarażenia się.

Rozsiewanie się patogenu można przedstawić jako pajęcza sieć:

• Każdy zarażony może przekazać patogen pewnej liczbie zdrowych osób. Współczynnik reprodukcji wirusa określany jest przez wartość R.
• Jeśli R wynosi, na przykład, 2 jednostki, oznacza to, że jedna zarażona osoba przekazuje wirusa 2 kolejnym.
• W ten sposób powstaje sieć, w której każdy nosiciel zaraża coraz więcej osób.

Podstawą odporności zbiorowej jest zatrzymanie tej ekspansywnej dynamiki. Dotarcie wirusa do odpornej osoby stawia go w martwym punkcie – nie może się dalej rozprzestrzeniać. Może to poskutkować zahamowaniem lub zatrzymaniem ekspansji choroby.

Szczepionki oparte są na tym mechanizmie, gdyż zapewniają ochronę zdrowym jednostkom. Dzięki temu osoby o osłabionej odporności, których nie można zaszczepić, są w pewnym stopniu chronione, ponieważ otaczają ich ludzie odporni.

Kwestia matematyki

Odporność zbiorowa, jak wszystkie terminy epidemiologiczne, opiera się na modelu matematycznym. Gdy krytyczna część populacji stanie się odporna na daną chorobę – czy to wskutek infekcji, czy szczepienia – osiąga się granicę odporności zbiorowej.

Od tego momentu patogen zaczyna się wycofywać. Dochodzi do tego, gdy choroba wchodzi w stan endemiczny, a liczba zarażonych nie zmniejsza się ani nie wzrasta.

W obliczeniach tego parametru odgrywa rolę wspomniana wartość R, której równanie wygląda następująco, dla S będącego częścią populacji podatnej na zarażenie się:

Nie zagłębiając się w liczby i łamigłówki, możemy zauważyć, że im niższa wartość S (populacji podatnej na zarażenie się), tym niższa wartość R. Im więcej osób odpornych, tym wolniej rozprzestrzenia się choroba.