Inercja senna: dlaczego budzisz się niezdarnie i w złym nastroju
Niezdarność i zły nastrój podczas wstawania są powszechne u osób cierpiących na bezwładność snu. Stan ten, znany też jako inercja senna, to moment zaraz po przebudzeniu, kiedy następuje obniżenie różnych zdolności poznawczych i emocjonalnych. Gdy trwa zbyt długo, może stać się poważnym problemem.
Wiele osób czuje zmęczenie zaraz po przebudzeniu, mimo że przespały godziny zalecane przez specjalistów. Ich umysł nie może jasno myśleć, a ciało się łatwo się o wszystko potyka. Wydaje im się, że ogarnęła ich nagła niezdarność i zły humor.
Jednakże to, czego doświadczają, wcale nie jest dziwnym zjawiskiem. To problem zwany „bezwładnością snu”. Nauka zaczęła rozpowszechniać dane na jego temat w latach 60. Jest to przejściowy stan obniżonej zdolności poznawczej oraz czujności.
Zwykle ten stan utrzymuje się do około godziny po przebudzeniu się. Jednak okres ten różni się w zależności od przypadku. Jedni przeżywają to piętnaście minut, a inni godzinę lub nawet dłużej. Uważa się, że czas trwania jest związany z fazą snu, która została przerwana.
Być może uznasz także ten artykuł za interesujący: Różne rodzaje bezsenności – dowiedz się o nich wszystkiego!
Co charakteryzuje bezwładność snu?
Ten okres niezdarności i złego samopoczucia po przebudzeniu charakteryzuje się wyraźnym obniżeniem czujności typowej dla osoby przytomnej. Występuje przy tym duży wzrost senności i słaba wydajność mózgu.
Podobnie występuje drażliwość, zawyżona nietolerancja, zły nastrój, a nawet stany depresyjne. Bezwładności snu może towarzyszyć ogólna dezorientacja lub zaplątanie.
Jest to zjawisko, które przeszkadza w wykonywaniu normalnych zadań umysłowych lub fizycznych i powoduje skrócenie czasu reakcji, słabą pamięć krótkotrwałą i wolne tempo myślenia. Działa to trochę jak jet lag.
Niezdarność i zły nastrój po przebudzeniu to może być kwestia medyczna
W przeciwieństwie do tego, co wielu ludzi sądzi, doświadczanie owych niezdarności i złego nastroju po przebudzeniu się jest kwestią medyczną, a nie wynikiem cech charakteru czy osobowości.
W rzeczywistości American Academy of Sleep Medicine (Amerykańska Akademia Medycyny Snu) umieściła bezwładny stan snu na liście parasomnii, czyli zaburzeń snu.
Inercja senna dotyka bez różnicy dorosłych i nastolatków. Dlatego pochodzenia problemu nie można wytłumaczyć wiekiem tych, którzy na nią cierpią. Może to być raczej problem związany ze współczesnym życiem, które odchodzi od naturalnych cykli i nie respektuje dobowych rytmów snu.
Rytmy okołodobowe to fizyczne, psychiczne i behawioralne zmiany, które następują w trakcie codziennego cyklu. Mają bezpośredni związek z występowaniem światła i ciemnością.
Istnieją teorie, według których fakt przerwania naturalnego cyklu budzenia się wraz ze wschodem słońca i spanie w towarzystwie sztucznego światła, takiego jak telewizja czy telefon komórkowy, wpływa na nasz sen.
Podczas bezwładności snu mózg wykonuje czynności typowe dla faz głębokiego snu. Stąd niektóre badania sugerują związek między rytmami okołodobowymi a inercją senną. Wyjaśniałby to fakt wybudzenia mózgu podczas fazy spokojnego snu, zgodnie z tym, co ustawia zegar biologiczny.
Zapewne zaciekawi Cię także nasz inny artykuł: Dobre wysypianie się: jak je wspomóc już w ciągu dnia?
Inercja senna: dane, jakie warto wziąć pod uwagę
Bezwładność snu wydaje się czymś nieszkodliwym, co jedynie naraża na poranną niezdarność i zły nastrój tych, którzy na nią cierpią. Jednakże czasem okazuje się, że to coś więcej. Badania naukowe wykazały, że jeśli sen zostanie przerwany podczas głębokiej fazy, wydajność mózgu może drastycznie spaść.
Ta niska wydajność mózgu powoduje powolne reakcje na codzienne sytuacje. Ponadto trudności w przezwyciężaniu senności mogą stanowić zagrożenie przy niektórych zawodach. Ci, którzy muszą pracować na zmiany, podczas których ucinają sobie drzemkę, ryzykują nagłe przerwanie snu i doświadczanie inercji sennej.
W efekcie powodowanej tym niezdarności mogą stanowić zagrożenie dla innych. Nie znaleziono skutecznych sposobów zapobiegania bezwładności snu, a tym samym unikania niezdarności i złego nastroju po przebudzeniu. Jednak by jej zapobiec, zaleca się zachowanie ścisłej higieny snu.
Taka higiena obejmuje między innymi spanie bez przerw od siedmiu do ośmiu godzin dziennie. Nie należy robić tego z telewizorami lub komputerami w pokoju. Ważne, aby zachować mieć rutynę i unikać używek przed pójściem spać.
Artykuł napisał i zweryfikował lekarz Leonardo Biolatto.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Valdez Ramírez, P. (2005). Ritmos circadianos en los procesos atencionales del ser humano (Doctoral dissertation, Universidad Autónoma de Nuevo León).
- Millán Arroyo, C. (2017). Efectos de la luz azul en el ritmo circadiano del sueño.
- Urrestarazu, E., Escobar, F., & Iriarte, J. (2015). El sueño y su patología. Medicine-Programa de Formación Médica Continuada Acreditado, 11(73), 4385-4394.