Cztery obsesyjne cechy osobowości

Osobowość obsesyjna, czyli nadmiernie sztywna i nieelastyczna, może przysporzyć problemów w każdej dziedzinie życia. Wiedza o tym, jakie są główne obsesyjne cechy osobowości, pozwoli Ci lepiej rozpoznać to zjawisko.

Napisane i zweryfikowane przez psycholog Elena Sanz.

Ostatnia aktualizacja: 24 sierpnia, 2022

Niektórzy ludzie są bardziej spontaniczni, ekstrawertyczni i lubią improwizować, podczas gdy inni – poważniejsi, bardziej formalni i zorganizowani; znajdą się jeszcze tacy, którzy wykazują obsesyjne cechy osobowości. Charakter tych ostatnich jest nadmiernie sztywny, co zwykle prowadzi do konfliktów społecznych i osobistego dyskomfortu.

Słowo „obsesja” ma wiele różnych znaczeń, ale część z tych zastosowań nie jest trafna. Na przykład osoba, która intensywnie koncentruje się na jakimś pomyśle, działaniu lub związku, jest często określana jako mająca „obsesję”. To jednak znaczenie dalekie od tego, do czego odnosi się ten termin w kategoriach klinicznych.

Obsesyjna osobowość

Słowo to pojawia się także przy okazji zaburzenia obsesyjno-kompulsyjnego. Jego główną cechą jest stabilny i trwały wzorzec myśli, emocji i działań naznaczony sztywnością, perfekcjonizmem i potrzebą kontroli.

To zaburzenie osobowości, więc powyższe cechy znajdują wyraz w każdej dziedzinie życia człowieka, zarówno osobistego, jak i zawodowego.

Cechy obsesyjnej osobowości

Osobowość obsesyjna przejawia się w wielu możliwych do zidentyfikowania cechach. Niemniej są bardzo często obecne na niższym poziomie, który nie spełnia kryteriów diagnostycznych. Nadal jednak powodują pojawianie się wielu wad tego zaburzenia.

1. Przesadna organizacja

Bycie zorganizowanym jest pomocne, jeśli chodzi o wypełnianie zadań i obowiązków; pozwala zaoszczędzić czas, kiedy mamy zbyt napięty grafik. Osoba z obsesyjną osobowością doprowadza to jednak do skrajności, a jednocześnie jest nieproduktywna.

Przykładowo może spędzać bardzo dużo czasu na wymyślaniu planów, tworzeniu harmonogramów i ustawianiu przypomnień, pozostawiając na boku główne zadanie.

2. Perfekcjonizm

Osoby z tym zaburzeniem osobowości dążą do perfekcji we wszystkim, co robią, i nie pozwalają sobie na błąd. To prowadzi je do wykonywania czynności pod wielką presją.

Dlatego mają tendencję do odkładania najtrudniejszych zadań, a także do wielokrotnego sprawdzania najmniejszych elementów, co często uniemożliwia dotrzymanie terminów.

3. Nieelastyczność

Ludzie zmagający się z takim zaburzeniem osobowości potrzebują jasnych i precyzyjnych zasad, do których oni i wszyscy inni muszą się stosować. Sami są wyczuleni na techniczne szczegóły (w pracy), prospołeczni i etyczni, więc stają się nieprzejednani wobec współpracowników, krewnych i znajomych.

Ponadto wierzą, że inni nie są w stanie spełnić ich wysokich standardów i dlatego przeciążają się zadaniami. Uważają też, że wszelkie, tak świadome, jak i mimowolne wykroczenia muszą być wytykane i karane.

4. Niska ekspresja emocjonalna

Osobowość obsesyjna jest formalna, poważna i uprzejma w swoich interakcjach, przez co maleje zdolność do emocjonalnej ekspresji. Osoby obsesyjne mogą czuć się niekomfortowo w obliczu spontanicznej ekspresji emocjonalnej innych.

Rozwój obsesyjnej osobowości

U źródła obsesyjnej osobowości zbiegają się zarówno czynniki genetyczne, jak i elementy środowiskowe. Są zatem związane ze stylem wychowania, doświadczeniami z dzieciństwa i kulturą, w jakiej dana osoba dorasta, a także odziedziczonym obciążeniem biologicznym.

Na rozwój obsesyjnych cech w człowieku może wpłynąć także autorytarne i kontrolujące wychowanie. Ludzie zachowują się w taki sposób, aby uniknąć kary, nawet jako dorośli. Wpływ wywrzeć może również nadopiekuńczość – kiedy rodzice nie pozwalali dziecku na samodzielne próbowanie rzeczy i popełnianie własnych błędów. W ten sposób dziecko w końcu uwewnętrznia przekonanie, że musi dążyć do perfekcji.

Podobnie społeczeństwa i kultury o surowych i obowiązkowych normach moralnych (na przykład religie) mogą przyczyniać się do pojawienia się takich objawów.

Pokonywanie obsesyjnej osobowości

Osoba dotknięta tym zaburzeniem musi być świadoma swojego stanu. Oznacza to, że aby leczenie osobowości obsesyjnej było skuteczne, musi uznać, iż posiadane przez nią wzorce myślenia i zachowania są szkodliwe.

Ważne jest ponadto profesjonalne wsparcie – aby pomóc zrozumieć pochodzenie obsesyjnej osobowości i spróbować ją zmodyfikować.

Warto dodać, że jedną z najskuteczniejszych technik jest ekspozycja. Dzięki niej dana osoba zaczyna stawiać czoła sytuacjom, w których działa zbyt sztywno, i zapobiegać takim reakcjom. Skuteczne są również techniki relaksacyjne i trening rozwiązywania problemów.

Dowiedz się, jak odpuścić obsesyjne myśli

Osobowość obsesyjna a zaburzenie obsesyjno-kompulsywne

Istotne jest, aby je rozróżnić. Owszem, oba stany często występują jednocześnie, ale są to odmienne problemy.

Przede wszystkim to pierwsze jest zaburzeniem osobowości, podczas gdy drugie to zaburzenie lękowe. Główną cechą zaburzenia obsesyjno-kompulsywnego (OCD) jest obecność obsesji (natrętnych myśli) i kompulsji (zachowań mających na celu wyeliminowanie dyskomfortu takich myśli).

Takie elementy nie są częścią kompulsywnej osobowości. Ponadto ludzie doświadczają takich myśli jako nieodpowiednich i sprzecznych w przypadku OCD, podczas gdy te same przekonania są spójne i akceptowalne u osób z kompulsywną osobowością.

Stosowanie ograniczeń nie pomaga

W dzisiejszym indywidualistycznym i konkurencyjnym społeczeństwie wiele cech osobowości obsesyjnej jest chwalonych i nagradzanych. Mogą jednak prowadzić do emocjonalnego dyskomfortu i problemów w relacjach z innymi, jeśli zostaną doprowadzone do skrajności.

Poszukaj profesjonalnej porady, jeśli czujesz, że twoje nieelastyczne nastawienie ogranicza twój rozwój jako osoby.