Zabawki Montessori: korzyści i zastosowania we wczesnej edukacji

Choć na pierwszy rzut oka może się wydawać, że dziecko tylko się bawi, okazuje się, że ono jednocześnie się uczy. Czytaj dalej, a powiemy Ci więcej o tym, jak stymulować rozwój dziecka za pomocą zabawek Montessori.

Przejrzane i zatwierdzone przez: psycholog José Padilla.

Napisany przez Rafael Victorino Muñoz

Ostatnia aktualizacja: 06 września, 2023

Zabawki Montessori podobnie jak sama metoda to wynik pracy włoskiej lekarki urodzonej pod koniec XIX wieku. Jej wkład w pedagogikę i teorie dotyczące procesu nauki dzieci, są obecnie uważane za fundamentalne.

Zabawki Montessori, stosowane we wczesnej edukacji, stymulują naukę, zachęcając dzieci do samodzielnego badania otoczenia, w atmosferze swobody. Pomagają one rozwijać różne umiejętności, zarówno poznawcze, jak i motoryczne, a nawet społeczne i emocjonalne. Czytaj dalej, a powiemy Ci trochę więcej.

Idee pedagogiczne Montessori

Metoda pedagogiki naukowej, fundamentalne dzieło Marii Montessori, opublikowane w 1909 roku, opisuje jej podejście do pracy w szkole. Tytuł został później zmieniony na The Discovery of the Child, ale dzieło zachowało swoje główne przesłanie:

• Każde dziecko uczy się we własnym tempie.
• Dzieci mają naturalną skłonność i motywację do nauki. Dlatego wysiłki rodziców i nauczycieli powinny być ukierunkowane na znalezienie najlepszego sposobu ich stymulowania.
• Chłonny umysł dziecka odkrywa i poznaje wszystko wokół, bez ograniczeń, świadomie lub nieświadomie.
• Dzieci przechodzą w swoim rozwoju przez kilka etapów. Pod tym względem autorka uwzględniła trzy odrębne fazy: niemowlęctwo (od 0 do 6 lat), dzieciństwo (od 6 do 12 lat) i okres dojrzewania (od 12 do 18 lat).
• Istnieją pewne wrażliwe okresy, podczas których dzieci są bardziej aktywne w nauce języka, umiejętności motorycznych lub społecznych.
• Mogą one uczyć się poprzez zabawę i działanie. To pozwala im eksperymentować z elementami otoczenia, wyciągając z tego różne wyobrażenia o świecie.
• Wszyscy – w tym dzieci – chcą działać samodzielnie, więc musimy starać się im pomóc, ale bez przesady. Oczywiście należy wiedzieć, jak w razie potrzeby wyznaczyć dzieciom granice.

Pedagogiczne idee Montessori nadal są aktualne i są stosowane w zabawkach, które opiszemy poniżej.

Zabawki Montessori: rodzaje i cechy

Termin „zabawki Montessori” odnosi się ogólnie do elementów zaprojektowanych z wyraźną intencją stymulowania jakiejś dziedziny nauki, jak również do tradycyjnych przedmiotów i gier, które można w tym celu włączyć do praktyki pedagogicznej.

Należą do nich puzzle, łyżwy, rowery, piłki, kostki, domino, liczydła, instrumenty muzyczne, przybory kuchenne, zegary i wózki do demontażu.

Rodzaje zabawek

W tej kategorii istnieje wiele różnych zabawek dostosowanych do różnych grup wiekowych. Te opcje można podzielić na kategorie:

• Według grup wiekowych: od 0 do 6 miesięcy, od 6 miesięcy do 1 roku, od 2 do 3 lat i tak dalej.
• Do stymulacji sensorycznej: słuchowej (muzyka, grzechotki), wizualnej (plansze), dotykowej.
• Zgodnie z ich przeznaczeniem: logika, ekspresja, eksploracja i socjalizacja.
• Do różnych trybów użytkowania: stół, montaż lub demontaż, akcja, rękodzieło.

Charakterystyka

Wszystkie te elementy mają lub powinny mieć pewne cechy, które pozwalają uznać je za zabawki Montessori:

• Wykonane są z naturalnych materiałów. To bardzo ważne, ponieważ są to przedmioty, którymi dzieci będą manipulować.
• Zmuszają do działania. W rzeczywistości, jeśli używanie zabawki powoduje, że dziecko przyjmuje bierną postawę, zabawka ta nie spełnia zasad Montessori.
• Pozwalają na różne formy czy możliwości wykorzystania. Chociaż idealnie byłoby stosować je do rozwijania jednej umiejętności na raz.
• Są one podobne do elementów używanych w prawdziwym życiu.
• Promują interakcję między zdolnościami poznawczymi i motorycznymi.
• Dzieci uczą się odkrywając, ale jednocześnie świetnie się bawią.
• Rozbudzają i podtrzymują ciekawość dziecka.

Zabawki Montessori i ich wykorzystywanie w edukacji wczesnoszkolnej

Podczas korzystania z zabawek Montessori we wczesnej edukacji należy pamiętać o kilku kwestiach, aby służyły one celom, do których zostały przeznaczone. Spójrzmy na kilka wskazówek.

Przestrzeń i towarzystwo do zabawy

Idealnie byłoby, gdyby zabawa odbywała się w przestrzeni, w której dziecko może swobodnie działać. Najlepiej na świeżym powietrzu, w kontakcie z naturą i w miarę możliwości z innymi dziećmi.

Zabawki Montessori na każdy etap

Zabawki Montessori są dostosowane do każdego etapu dzieciństwa. Pamiętaj, że istnieją pewne szczególne okresy i podczas nich dziecko zwraca większą uwagę na bodźce. Warto wtedy wykorzystać wszystkie dostępne zasoby.

Naturalny postęp

Zabawki, które mają być używane, powinny być zgodne ze stopniem dojrzałości poznawczej maluszka, co oznacza przejście od niższej do wyższej trudności manipulacji.

Różne rodzaje umiejętności

Nie wszyscy ludzie mają takie same umiejętności. Tak samo jest z dziećmi: niektóre uczą się łatwiej, słuchając, podczas gdy inne szybciej uczą się poprzez obserwację.

Ważne jest, aby obserwować dziecko w celu ustalenia, czy lepiej jest mu wchodzić w interakcje z elementami logicznymi, czy też bardziej zabawnymi. Chociaż oczywiście stymulowane powinny być wszystkie obszary uczenia się: zmysły, czytanie, matematyka i zdolności motoryczne.

Granie w odkrywanie

Podstawową cechą zabawek Montessori jest to, że bawią, ale także stymulują naukę. Aby jednak tak się stało, dziecko musi mieć możliwość korzystania z zabawki oraz samodzielnego odkrywania i eksploracji.

Zmniejszenie wsparcia

Jeśli wolność jest ograniczona, ograniczone są również możliwości uczenia się. Dlatego właśnie dorosły powinien jedynie podarować dziecku zabawkę lub nawet pozwolić mu ją wybrać. Im mniej instrukcji, tym większa interakcja z przedmiotem.

Zabawki Montessori – mniej znaczy więcej

Sugeruje się, aby prezentować tylko jeden lub kilka przedmiotów naraz, co pozwoli na dłuższy okres zabawy, obserwacji i analizy, zwiększając poziom koncentracji.

Stymulacja pracy mózgu

Pozostaje tylko usiąść i obserwować, jak umysł dziecka pracuje, budując hipotezy na temat tego, jak dana zabawka działa. Obejmuje to pozwolenie dziecku na wzięcie samochodzika i podjęcie decyzji, czy na przykład pozwolić mu latać jak samolot. O ile nie dojdzie do nieodpowiedniej sytuacji, takiej jak uderzenie lub próba połknięcia, osoba dorosła powinna jak najmniej interweniować.

Zabawki Montessori i ich zalety

Korzystanie z zabawek Montessori we wczesnej edukacji ma wiele zalet. Zgodnie z badaniem metody Montessori zaobserwowano na przykład, że pomaga to dzieciom rozwinąć większą pewność siebie i umiejętność rozwiązywania problemów.

Inne badania wspominają o wykorzystaniu zaprojektowanej według zasad Montessori zabawki materiałowej do pracy z dziećmi z zaburzeniami neurorozwojowymi. Wykazano, że tego rodzaju element poprawia motorykę małą, dostarczając bodźców multisensorycznych.

Ogólnie rzecz biorąc zabawki Montessori pozwalają dziecku pracować nad utrwaleniem różnych umiejętności. Przypisywane im korzyści dotyczą między innymi poprawy w następujących obszarach:

• Inteligencja emocjonalna
• Kreatywność i ekspresja artystyczna
• Rozwój sensoryczny i motoryczny
• Doskonalenie umiejętności społecznych
• Autonomia i odkrywanie otoczenia
• Stymulacja pamięci, uwagi, percepcji i koncentracji
• Wsparcie w procesie uczenia się przedmiotów ścisłych, technicznych i matematycznych

Znaczenie zabawy w rozwoju dziecka

Maria Montessori urodziła się w 1870 roku w Chiaravalle, włoskim miasteczku położonym kilka kilometrów od Morza Adriatyckiego. Zainteresowała się nauką, wybierając karierę w medycynie. Była pierwszą kobietą, która ukończyła studia medyczne w swoim kraju.

Szkolenie pedagogiczne Montessori było oparte na samoszkoleniu, przeglądała ona bowiem praktycznie wszystkie prace dotyczące edukacji, które zostały napisane w poprzednich stuleciach, od Rousseau po Pestalozzi i Froebel. W ten sposób nadała kształt swojej teorii, znanej jako metoda Montessori.

Dzięki jej dziedzictwu dla wielu nauczycieli jest jasne, że zabawa jest decydującym czynnikiem w rozwoju różnych umiejętności. Kiedy jesteśmy dorośli, zapominamy wiele z tego, co robiliśmy we wczesnych latach. A przede wszystkim zapominamy, jak uczyliśmy się w dzieciństwie.

Jeśli chcemy pomóc naszym dzieciom zdrowo rosnąć, musimy nie tylko zapewnić im przestrzeń, czas i zajęcia, ale także bawić się z nimi. To pozwoli wspierać rozwój i nawiązać silną więź.