Tomasz z Akwinu: główne wkłady i myśli

Tomasz z Akwinu jest jednym z najwybitniejszych filozofów średniowiecza. Zobaczmy, jakie były jego najważniejsze zasługi.

Napisane i zweryfikowane przez filozof Maria Alejandra Morgado Cusati.

Ostatnia aktualizacja: 20 lutego, 2023

Tomasz z Akwinu (1225-1274) był katolickim teologiem i filozofem, uważanym za głównego przedstawiciela średniowiecznej tradycji scholastycznej, będącej nurtem teologiczno-filozoficznym broniącym zgodności rozumu z wiarą religijną. Chociaż żył tylko czterdzieści dziewięć lat, pozostawił bardzo obszerne dzieła pisane. Odzwierciedlają one różnorodne tematy, od pytań metafizycznych po refleksje polityczne.

Kościół katolicki nieustannie potwierdza znaczenie pracy tego filozofa dla zrozumienia nauki chrześcijańskiego objawienia. W rzeczywistości w 1957 roku mianował go Doktorem Kościoła.

Krótka biografia Tomasza z Akwinu

Tomasz z Akwinu urodził się w 1224 lub 1225 roku w Roccasecca, zamku położonym między Rzymem a Neapolem. Był synem hrabiego Landolfo i hrabiny Teodory, należących do włoskiej arystokracji. Dlatego spodziewali się, że Thomas stanie się wpływową osobą.

W wieku około 5 lub 6 lat wysłano go jako oblata do opactwa Montecasino, aby rozpoczął edukację w zakresie sztuk wyzwolonych. Tam rozpoczął naukę gramatyki, moralności, muzyki i religii, aż do roku 1239, kiedy to cesarz Fryderyk II wydał dekret o wypędzeniu mnichów.

Następnie młody człowiek kontynuował studia na Uniwersytecie w Neapolu, gdzie zetknął się z logiką arystotelesowską. W 1924 roku w wieku 19 lat zdecydował się wstąpić do nowo utworzonego Zakonu Kaznodziejskiego, znanego pod nazwą Dominikanów.

Ta decyzja zirytowała jego rodzinę, która spodziewała się, że Tomasz zostanie następcą swojego wuja jako opat Montecasino. Mimo protestów rodziny został mnichem dominikańskim.

W 1245 uczęszczał na uniwersytet w Paryżu, gdzie studiował filozofię i teologię u Alberta Wielkiego. W 1248 uzyskał tytuł profesora i przez 3 lata zajmował jedną z dominikańskich katedr na Wydziale Teologicznym.

Przez następne 10 lat nauczał w różnych miejscach we Włoszech, aż odesłano go z powrotem do Paryża, gdzie miał stawić czoła wielkiemu sprzeciwowi, jaki się podniósł przeciwko jego postaci i doktrynie.

Po zakończeniu pracy we Francji Tomasz z Akwinu wrócił do Neapolu. Zmarł 7 marca 1274 r. w drodze na sobór w Lyonie, w cysterskim opactwie Fossanova, z powodu nagłej choroby.

Główne zasługi Tomasza z Akwinu

Tomasz z Akwinu wniósł znaczący wkład w różne dziedziny, zwłaszcza w metafizykę, etykę i teologię. Oto jego najbardziej znaczące poglądy.

Zgodność wiary i rozumu

W średniowieczu dominowało przekonanie, że wiara i rozum to dwa byty niemożliwe do pogodzenia, więc związek między nimi nie mógł istnieć Jednak Tomasz z Akwinu obalił tę koncepcję, tak popieraną przez ludzi religijnych.

W swoim dziele Summa contra gentiles broni tezy, że zarówno wiara, jak i rozum są tworami Boga. Dlatego między nimi może istnieć doskonały związek i harmonia.

Dla Tomasza z Akwinu zarówno świat naturalny, jak i świat nadprzyrodzony są dziełami Boga. Nie mogą być uważane za odrębne lub sprzeczne, ponieważ pochodzą od tego samego Stwórcy.

W tym sensie wiara i rozum, chociaż są to dwie różne rzeczy, nie są ze sobą sprzeczne. Wiedzę i prawdę można uzyskać przez jedno i drugie.

Prawa naturalne dotyczące etyki

Tomasz z Akwinu stworzył jeden z najlepiej rozwiniętych systemów etycznych. Poruszał takie tematy jak aksjologia, pasje, teoria cnót, etyka normatywna, etyka stosowana, prawo, łaska.

Wśród najwybitniejszych zasług etycznych wyróżniamy cztery rodzaje praw, które autor definiuje jako „przepis rozumu dla dobra wspólnego, wydany przez tego, kto ma pieczę nad wspólnotą”. Podzielił je na następujące części:

• Boskie prawo: to wszystkie boskie przykazania, które można poznać jedynie poprzez objawienie.
• Odwieczne prawo: zapewnione przez porządek ustanowiony przez Boga dla wszechświata i niepodważalne.
• Prawa ludzkie to zasady zatwierdzone przez władze prawne, aby „ludzka zuchwałość była miarkowana, niewinność była chroniona pośród niegodziwców i ich powstrzymywała”.
• Prawo naturalne: jest to zestaw podstawowych zasad moralnych zakorzenionych w naturze ludzkiej i poznawalnych przez rozum.

Dowód na istnienie Boga

Innym ważnym wkładem Tomasza z Akwinu jest jego logiczny dowód na istnienie Boga, poprzez tak zwane PIĘĆ DROG. Dowód ten rozpoczyna się od analizy namacalnych i przeżytych doświadczeń (skutków), w celu poznania pierwotnej przyczyny (Boga).

Jego dowody były tak kompletne i systematyczne, że od tego pory przyćmiły dowody Platona, Arystotelesa, Augustyna z Hippony czy Anzelma z Canterbury, stając się wzorem filozofii klasycznej w tej kwestii.

Chrystianizacja dzieła Arystotelesa

Tomasz z Akwinu uznawany jest także za jednego z pionierów wprowadzenia filozofii Arystotelesa do scholastyki (nurtu godzącego rozum z wiarą). W ten sposób pogodził filozofię i teologię, dyscypliny, które w jego czasach uważano za sprzeczne.

Wkład w metafizykę

Tomasz z Akwinu nadał również zwrot metafizyce, opierając się na ideach, do których odnosił się Arystoteles w tej dyscyplinie. Filozof uważał, że każdy byt ma w swoim składzie istotę i istnienie. W tym przypadku powiązał istotę – jako ograniczenie – z możnością Arystotelesa, a istnienie – jako doskonałość – z aktem.

Niezależność istnienia względem istoty polega na kwestii przygodności przedmiotów i całej metafizyki w ogóle. Ponadto przyczynił się do rozwoju tej dyscypliny, pogłębiając jej kluczowe pojęcia, takie jak byt, istnienie, relacja, czas i przestrzeń.

Filozof katolicki, który zmienił paradygmat

Tomasz z Akwinu był uczonym, który wyznaczył przed i po w filozofii i teologii katolickiej. Pogodził bowiem dwa byty, które do tej pory uważano za nie do pogodzenia (wiarę i rozum). Dlatego jest uważany za jedną z najbardziej wpływowych postaci Kościoła katolickiego.