Czym grozi zatrucie boraksem i jak go używać z ostrożnością
Zatrucie boraksem może wystąpić na kilka sposobów: poprzez wdychanie, spożycie lub kontakt ze skórą. Ponadto może powodować różne skutki, takie jak problemy z oddychaniem, problemy z trawieniem i podrażnienia.
Substancja ta występuje w środkach czystości, proszkach do prania, a nawet kosmetykach. To także składnik plastycznej galaretowatej masy (slime), którą bawią się dzieci. Uważa się, że właśnie maluchy są najbardziej narażone na reakcje niepożądane, nawet przy niższych dawkach.
Dlatego nie można uznać boraksu za całkowicie bezpieczną substancję. I chociaż nie jest konieczne posuwanie się aż do całkowitego wykluczenia tego składnika, boraks należy stosować przezornie, z zachowaniem pewnych środków ostrożności.
Co to jest boraks i do czego służy?
Boraks, zwany także tetraboranem sodu lub boranem sodu, jest solą rozpuszczalną w wodzie. Ten alkaliczny środek chemiczny można znaleźć na rynku w postaci białego proszku.
Jest również składnikiem szerokiej gamy produktów o różnym przeznaczeniu, m.in. do czyszczenia, prania, kosmetyków do pielęgnacji ciała. Boran sodu znajduje się w pastach do zębów, płynach do płukania ust, balsamach, kremach do skóry, kremach nawilżających, kremach przeciwsłonecznych, farbach i emaliach, herbicydach, a także w masie plastycznej dla dzieci, o której wspominaliśmy wcześniej.
W związku z tym jego zastosowania i użycie, zarówno domowe, jak i przemysłowe, są różnorodne:
- służy do eliminacji grzyba i plam z pleśni
- środek dezynfekujący, wybielacz i odplamiacz do ubrań
- neutralizator zapachów
- do zwalczania szkodników i owadów
- jako środek przeciwgrzybiczy dla stóp
- do ochrony drewna
- w gaśnicach
- w przemyśle spożywczym do zagęszczania lub nadawania tekstury
- do zmiękczania twardej wody
- do topieniu elementu w spawaniu
- jako składnik szkła i ceramiki
- jako barwnik w fajerwerkach
Przeczytaj więcej tutaj: Jak zrobić ekologiczny detergent z boraksu i sody oczyszczonej
Jakie objawy wskazują na zatrucie boraksem
W małych stężeniach boraks niekoniecznie jest toksyczny. Gdyby tak było, nie znajdowałby się w produktach kosmetycznych ani żywności. Ale kiedy jest w czystej postaci i w większych ilościach, może powodować różne reakcje.
Różnią się one w zależności od tego, czy substancja jest wdychana, połknięta, czy dostanie się na skórę lub wejdzie w kontakt z błonami śluzowymi. Z kolei intensywność reakcji wzrasta, gdy kontakt utrzymuje się w czasie.
Kontakt ze skórą
Eksperci uważają, że boraks może być wchłaniany przez skórę. Zatrucie boraksem przez kontakt skórny może obejmować takie skutki, jak suchość, podrażnienie, zaczerwienienie, swędzenie lub pieczenie, a także ból.
Długotrwały kontakt może natomiast wywołać wyprysk, wysypkę rumieniową i łuszczycowe zapalenie skóry. Według badań, przypadki kontaktowego zapalenia skóry zaobserwowano u dzieci jako reakcję alergiczną na kontakt z masą plastyczną (slime) wykonaną z kleju, boraksu i barwników.
Reakcja śluzówkowa
Kontakt z błonami śluzowymi, zwłaszcza z oczami, może powodować podrażnienie, stan zapalny i ból. Ciągłe lub powtarzane narażenie może prowadzić do alergicznego zapalenia spojówek.
Wdychanie boraksu
Szacuje się, że maksymalny limit ekspozycji wynosi 2 miligramy (mg) boraksu na metr sześcienny (m3) powietrza w ciągu ośmiu godzin. Lub 6 mg/m3, jeśli czas jest krótki (mniej niż 15 minut).
Powyżej tych poziomów może wystąpić zatrucie boraksem.
W przypadku wdychania mogą wystąpić różne efekty wskazujące na zatrucie boraksem:
- Suchość błon śluzowych
- Podrażnienie dróg oddechowych
- Zaczerwienienie ust, nosa i gardła
- Pękanie ust
- Zaburzenia oddechowe
- Obrzęk płuc
U osób, które pracują z tą substancją, wymienia się również inne objawy, takie jak suchy kaszel, krwawienie z nosa, ból gardła, zapalenie oskrzeli i zapalenie krtani. Jednak niektóre badania donoszą, że po kilku latach badania objawów oddechowych pracowników narażonych na boran sodu nie znaleziono dowodów na zmianę czynności płuc, która mogłaby być związana z skumulowanym narażeniem.
Spożycie boraksu
Spożycie boranu sodu w dużych dawkach może powodować problemy żołądkowo-jelitowe, takie jak nudności, wymioty, biegunka i bóle brzucha, a ponadto bóle głowy, skurcze mięśni i ogólne osłabienie.
Zatrucie boraksem po jego spożyciu może nawet wpływać na czynność nerek i ośrodkowego układu nerwowego. W ciężkich przypadkach dochodzi do wstrząsu, spadku ciśnienia krwi, tachykardii, skąpomoczu i sinicy.
Szacuje się, że 10 do 25 gramów może być śmiertelne dla dorosłych (0,4 do 1 uncji) i od 5 do 6 gramów dla dzieci (0,2 uncji).
Inne efekty
Zgodnie z przeglądem przeprowadzonym w 2021 r. uważa się, że zatrucie boraksem ma wpływ na ciąże zwierząt, wykazując zmniejszenie masy płodu o 20%. Jednak nie ma dowodów na taki sam efekt u ludzi. Nie ma też związku z rakotwórczością.
Przeczytaj więcej tutaj: Jak bezpiecznie przechowywać środki czystości
Środki ostrożności podczas korzystania z boraksu
Pierwszym zaleceniem jest unikanie kupowania lub robienia masy plastycznej dla dzieci zawierającej boran sodu. U maluchy mogą wystąpić nie tylko podrażnienia skóry, wiadomo przecież, że dzieci mogą również wkładać ręce do ust.
Z drugiej strony, chociaż boraks jest skutecznym środkiem do czyszczenia i zwalczania szkodników, zaleca się zachowanie środków ostrożności podczas obchodzenia się z nim ze względu na jego potencjalną toksyczność.
Wśród zaleceń bezpieczeństwa w tym zakresie należy wziąć pod uwagę następujące wskazówki:
- Unikaj kontaktu ze skórą
- Nie spożywaj substancji w żadnej postaci
- Używaj naturalnych alternatyw do czyszczenia
- Używaj rękawiczek, osłony twarzy lub maski i okularów
- Nie używaj tej substancji bez wcześniejszej informacji dotyczącej jej stosowania
- Przechowuj w temperaturze pokojowej, w szczelnie zamkniętych pojemnikach i poza zasięgiem dzieci i zwierząt
- Po użyciu odłóż na bok, a następnie wypierz ubrania i obuwie używane podczas obchodzenia się z substancją
Zatrucie boraksem – jak udzielić pierwszej pomocy
W przypadku zatrucia boraksem środki, jakie należy podjąć, będą zależeć od formy kontaktu. Oto kilka wskazówek:
- Kontakt z oczami: Natychmiast przemyć dużą ilością wody. Kilkakrotnie otwórz i zamknij powieki. Usuń soczewki kontaktowe.
- Kontakt ze skórą: Zdjąć ubranie, umyć skórę wodą z mydłem i dokładnie wyprać ubranie przed ponownym użyciem.
- Wdychanie: Przenieś osobę, która wdychała boraks, na świeże powietrze. W przypadku trudności w oddychaniu należy podać tlen (należy wezwać pogotowie).
- Połknięcie: Jeśli osoba jest przytomna, zmusić ją do wypicia kilku szklanek wody lub mleka. Następnie może być konieczne nawodnienie wspomagające, a także leki przeciwwymiotne i elektrolity. Czasami trzeba wywołać wymioty, a także wezwać służby ratunkowe. Węgiel aktywowany nie jest zalecany.
Czy boraks jest bezpieczny?
Zarówno amerykańska Agencja ds. Żywności i Leków (FDA ), jak i Europejska Agencja Chemikaliów (ECA) uznają boraks za substancję podlegającą ograniczeniom ze względu na jego potencjalny wpływ na glebę.
Amerykańska agencja nie potępia jednak jego stosowania w dodatkach do żywności. Istnieją jednak ograniczenia dotyczące jego obecności w produktach do pielęgnacji ciała przeznaczonych dla dzieci poniżej 3 roku życia.
Mimo to może być używany między innymi do czyszczenia lub jako detergent do prania, pod warunkiem, że zostaną podjęte środki ostrożności i uniknie się kontaktu ze skórą lub oczami oraz wdychania lub spożycia.
Wszystkie cytowane źródła zostały gruntownie przeanalizowane przez nasz zespół w celu zapewnienia ich jakości, wiarygodności, aktualności i ważności. Bibliografia tego artykułu została uznana za wiarygodną i dokładną pod względem naukowym lub akademickim.
- Hadrup N, Frederiksen M, Sharma A. Toxicity of boric acid, borax and other boron containing compounds: A review. Regulatory Toxicology and Pharmacology. 2021. https://doi.org/10.1016/j.yrtph.2021.104873.
- Ibáñez, C, Mantero, C, Silva, L, Rabinovich, M, Escudero, R, & Franco, J. (2012). Preservación de madera tratada con Zn y Mn y efectividad de tratamiento antilixiviante con bórax. Maderas. Ciencia y tecnología, 14(2), 165-174.
- Kotevska B, Demerdjieva Z, Tsankov N, Kazandjieva J. Allergic Contact Dermatitis Caused by Homemade Slime. Serbian Journal of Dermatology and Venereology. 2018; 10 (2): 52-56
- Young J. Borax. J. Chem. Educ. 2001; 78(5): 588. https://doi.org/10.1021/ed078p588.
- Wegman D, Eisen E, Hu X, et al. Acute and chronic respiratory effects of sodium borate particulate exposures. Environmental Health Perspectives. 1994; 102(suppl): 119-128.
