Czy leiszmanioza jest zaraźliwa?

Leiszmanioza to choroba, która przenosi się inną drogą niż większość chorób, do których jesteśmy przyzwyczajeni. Dowiedz się w tym artykule, czy jest zaraźliwa, w jaki sposób się przenosi i co zrobić, aby jej zapobiec.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Leonardo Biolatto.

Ostatnia aktualizacja: 11 grudnia, 2022

Leiszmanioza jest poważną chorobą, zaraźliwą w specyficzny sposób, i, jak się przekonamy, generuje ona poważny problem dla zdrowia publicznego. Występuje często aż w 88 krajach świata, w Polsce dotyka osoby, które podróżowały w rejony Morza Śródziemnego i Bliskiego Wschodu.

Dotyka 14 milionów ludzi na całym świecie, a każdego roku stwierdza się aż 2 miliony nowych przypadków. Leiszmanioza, mimo że jest uważana za jedną z siedmiu najważniejszych chorób tropikalnych na świecie, jest bardzo zaniedbanym i zapomnianym schorzeniem.

Na przykład w Hiszpanii, według badania przeprowadzonego przez Narodowy Ośrodek National Epidemiologiczny, w latach 2014-2017 zanotowano 1359 autochtonicznych przypadków rozrzuconych na 15 wspólnotach autonomicznych.

Co to jest leiszmanioza?

Leiszmanioza to zakaźna infekcja wywoływana przez różne gatunki wiciowców z rodzaju Leishmania. Te pierwotniaki, określane także jako pasożyty, to mikroskopijne organizmy, które do przeniesienia potrzebują tak zwanych wektorów zakażenia.

Wektor zakażenia to zwierzę, które przenosi patogeny z zakażonej osoby lub zakażonego zwierzęcia na zdrową osobę. Innymi słowy, choroba nie przenosi się przez bezpośredni kontakt, ale istnieje drugi organizm, który przenosi mikroorganizm.

Ogólnie rzecz biorąc, wektory zakażenia to zwykle bezkręgowce, takie jak komary, pchły, wszy i kleszcze. W przypadku opisywanej przez nas patologii wiciowiec Leishmania przenosi się przez ukąszenie moskita zwanego muchówką.

Komar zostaje zarażony po spożyciu krwi od zakażonej osoby lub zwierzęcia. Wewnątrz wektora, to znaczy u nosiciela, pasożyt nie powoduje żadnych objawów; po prostu się rozwija i rozmnaża.

Gdy namnoży się wystarczająca liczba pasożytów, trafiają do otworu gębowego i trąbki moskita, który wstrzyknie go przy następnym ukąszeniu. Podczas ukąszenia kolejnego człowieka lub zwierzęcia przez zainfekowaną muchówkę, owad wstrzykuje mu Leishmanię i dochodzi do zarażenia.

Pomimo obrony ze strony ludzkiego układu odpornościowego patogen nie umiera. Raczej rozmnaża się wewnątrz makrofagów we krwi i tkankach, które następnie się rozpadają i uwalniają wiciowce do krwi, gdzie zakażają kolejne makrofagi, i cykl się rozwija.

Gdzie znajdują się te wektory?

Muchówka uwielbia wilgoć i ciepło, dlatego znajdziemy ją w obszarach tropikalnych i subtropikalnych. Jednak zamieszkuje również basen Morza Śródziemnego.

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) leiszmanioza to infekcja związana ze zmianami środowiskowymi, a wśród czynników jej ryzyka możemy wymienić:

• Warunki społeczno-ekonomiczne: ubóstwo zwiększa ryzyko leiszmaniozy, ponieważ oznacza złe warunki mieszkaniowe i złe warunki sanitarne w gospodarstwach domowych. Wspomaga to rozmnażanie i rozwój spoczynkowy komarów przenoszących chorobę.
• Niedożywienie: niedobór białek, żelaza, witamin i minerałów powoduje, że osoba nie posiada dobrego systemu obronnego, co pozwala na szybszy rozwój i rozprzestrzenianie się choroby.
• Mobilność populacji: osiedlanie się populacji na byłych obszarach leśnych, które są siedliskiem komarów, prowadzi do szybkiego wzrostu zachorowań.
• Zmiany w środowisku spowodowane działalnością człowieka: wylesianie, budowa tam, systemy nawadniające i urbanizacja powodują, że komary mają większy kontakt z ludźmi.
• Zmiana klimatu: Leishmania jest bardzo wrażliwa na zmiany warunków pogodowych. Wahania temperatury i wilgotności w różnych obszarach powodują, że komary migrują do miejsc, w których wcześniej ich nie było.

Jakie objawy daje leiszmanioza?

Istnieje co najmniej 20 gatunków wiciowców z rodzaju Leishmania, które mogą być przenoszone przez wektory. W zależności od gatunku i stopnia jego inwazji na organizm, choroba może powodować możemy określone objawy, które różnicują kilka odmian tej patologii.

Trzy typowe rodzaje leiszmaniozy to:

• Leiszmanioza skórna: Leiszmanioza skórna występuje, gdy infekcja jest ograniczona do obszaru ukąszenia. Jest również znana jako biały trąd i zwykle pojawia się na wybrzeżu Morza Śródziemnego. W miejscu ukąszenia pojawia się zmiana w postaci owrzodzonej wklęsłości, która czasami goi się samoistnie, pozostawiając bliznę.
• Leiszmanioza śluzowo-skórna: pasożyt może rozprzestrzeniać się ze skóry na błony śluzowe, szczególnie atakując górne drogi oddechowe. Towarzyszy je obrzęk, zaczerwienienie i owrzodzenie błon śluzowych.
• Leiszmanioza trzewna: znana również jako czarna febra lub gorączka dum-dum. W jej przypadku oprócz rodzaju zakażającego pierwotniaka dużą role odgrywa również odporność osoby zakażonej. Kiedy system obronny zawodzi, pasożyt może migrować do wnętrzności. Najbardziej dotknięte narządy wewnętrzne to szpik kostny, węzły chłonne, wątroba i śledziona.

Jak mogę zapobiec rozprzestrzenianiu się leiszmaniozy?

Leiszmanioza jest zaraźliwa tak długo, jak długo istnieje wektor. Nie można twierdzić, że dochodzi do przenoszenia choroby z człowieka na człowieka. Wyjątek stanowią określone sytuacje, które zarejestrowano, na przykład, w przypadku osób, które używają tych samych strzykawek do wstrzykiwania narkotyków.

Z drugiej strony transfuzje krwi są całkowicie bezpieczne, ponieważ przechodzą przez wiele kontroli.

Warto jednak pomyśleć, że w miejscu, w którym przebywają zarażeni ludzie, będzie więcej zarażonych komarów, a to zwiększy prawdopodobieństwo zarażenia ludzi wokół ciebie. Leiszmanioza może być więc określana jako jako choroba zaraźliwa pod warunkiem, że weźmiemy pod uwagę udział wektora.

Dlatego główna profilaktyka zaczyna się od zapobiegania ukąszeniom przez moskity, zwłaszcza u osób podróżujących do krajów, w których choroba występuje powszechnie. Skuteczne wskazówki, których należy przestrzegać, aby uniknąć ukąszeń, obejmują następujące zalecenia:

• Używaj środków odstraszających owady na odsłoniętej skórze.
• Używaj siatek chroniących przed moskitami, a dodatkowo skrapiaj je środkami owadobójczymi, takimi jak permetryna.
• Noś skarpetki, koszule z długimi rękawami, długie spodnie i koszule schowane do spodni, aby zapobiec przedostawaniu się komarów do skóry.
• Unikaj zajęć na świeżym powietrzu od zmierzchu do świtu na obszarach tropikalnych, czyli wtedy, gdy komary są najbardziej aktywne.