Buntownicze zachowanie dziecka – jak je poskromić?

Zachowania buntownicze są naturalną cechą rozwoju młodego organizmu. Pojawiają się głównie u dzieci między 2 i 6 rokiem życia oraz u dorastającej młodzieży. Niezwykle ważnym czynnikiem w procesie wychowania jest poświęcenie dziecku czasu: słuchanie go, okazywanie mu miłości i zainteresowania, ale także stanowcze upominanie i wyznaczanie konkretnych norm.

Myślisz, że buntownicze zachowanie dotyczy tylko twojego dziecka? W rzeczywistości okres niezgody na ustalony porządek, a nawet przejawy agresji są elementem naturalnego cyklu rozwoju człowieka. Nasilają się  i uspokajają w zależności od wieku dziecka.

Wraz z upływem lat dziecko jest stale wystawione na rozmaite zmiany, a niektóre z nich mogą mieć ogromny wpływ na kształtującą się dopiero tożsamość małego bądź młodego człowieka. Specjaliści w dziedzinie psychologii dziecięcej wyszczególniają dwa klasyczne etapy, w których buntownicze zachowanie jest zupełnie normalnym i zdrowym przejawem.

Pierwszy okres obejmuje lata pomiędzy 2. a 6. rokiem życia, a drugi występuje ze zdwojoną siłą na etapie dojrzewania płciowego. W obydwu przypadkach – zarówno małe dziecko, jak i nastolatek – pragnie narzucić członkom rodziny i rówieśnikom swoją wolę oraz nie godzi się na zastany porządek.

Oczywiście poza tymi dwoma klasycznymi okresami buntu mogą pojawiać się również inne etapy w życiu młodego człowieka, w trakcie których będzie on doświadczał bezkompromisowości, a nawet przejawiał agresję w stosunku do otaczającego go społeczeństwa. Mogą one w znaczącą sposób wpłynąć na relację z rodzicami, które zaważą na przyszłym życiu obydwu stron.

Czy buntownicze zachowanie dziecka powinno niepokoić rodziców?

Pamiętajmy, że okresy buntu są zdrowym przejawem, potrzebnym w procesie prawidłowego rozwoju młodego człowieka. To właśnie podczas nich twoje dziecko kształtuje swoją osobowość, tożsamość oraz indywidualność.

Najlepszą radą dla rodziców jest więc zaakceptowanie trudnych i buntowniczych etapów w rozwoju swoich pociech. Postaraj się zrozumieć swoje dziecko i wykazać mu potrzebną wyrozumiałość i zainteresowanie w tym trudnym dla niego okresie.

Nie oznacza to jednak, że powinieneś przyzwalać na wszystkie nieodpowiednie i agresywne zachowania. Rola rodziców polega nie tylko na oferowaniu wsparcia, miłości i akceptacji, ale także na wychowywaniu, czyli ustalaniu jasnych norm i czuwaniu nad ich wypełnianiem.

Strategie pomagające ujarzmiać buntownicze zachowanie dziecka

W okresach dziecięcego i nastoletniego buntu rodzice powinni reagować z jednakową dozą miłości i dyscypliny. Chociaż może ci się wydawać, że twoje dziecko jest zbyt małe, aby zrozumieć wyznaczone mu normy, w rzeczywistości jest ono zdolne do łączenia próśb rodziców czy opiekunów z własnym zachowaniem.

Istotną rolę w wychowaniu buntowniczego dziecka odgrywa cierpliwość. Każdy rodzic powinien uzbroić się w nią aż po uszy. Na buntownicze i agresywne zachowania dziecka należy odpowiadać ze spokojem, mając nerwy pod całkowitą kontrolą.

Postaraj się również kontrolować buntownicze zachowanie dziecka, stosując kilka sprawdzonych i polecanych przez psychologów wychowawczych strategii. Poniżej znajdziesz przykłady najskuteczniejszych z nich.

1. Ustal jasne zasady i sankcje

Jeśli dziecko od najmłodszych lat jest wychowywane w przekonaniu, że nie może robić wszystkiego na co ma ochotę oraz że za złe zachowanie należy się kara, będzie się ono czuło bezpiecznie.

Nie oznacza to oczywiście, że nigdy nie będzie ono naruszało wyznaczonych norm, lecz będzie miało świadomość, że robi coś złego i będzie musiało ponieść konsekwencje swojego zachowania. Stąd tak ważne w wychowaniu jest to, by rodzice czuwali nad wypełnianiu norm oraz nad ewentualnym wymierzaniem kary.

2. Nie nagradzaj dziecka za złe zachowanie

W konsekwencji takiego zachowania dziecko straci do ciebie szacunek i nie będzie postrzegało cię jako autorytetu.

3. Stymuluj pozytywne zachowania

Jednym z najczęstszych błędów popełnianych przez rodziców jest przywiązywanie większej uwagi do negatywnych zachowań niż do sytuacji, w których dziecko zachowuje się grzecznie i zasługuje na kilka słów uznania.

Jako rodzic powinieneś stymulować pozytywne zachowania swojej pociechy i mówić mu o tym. Należy w równym stopniu mówić o pozytywnych i negatywnych stronach osobowości twojego dziecka. Niech nie myśli ono, że skupiasz się wyłącznie na tym, co robi źle. Naucz się doceniać swoją pociechę i chwalić za bycie grzecznym.

4. Przejawiaj bezwarunkową miłość

Chociaż dziecko zachowuje się źle i mimo upomnień nie zmienia swojego postępowania, powinno wiedzieć, że zawsze będziesz je kochać W przeciwnym razie, gdy zacznie łączyć buntownicze zachowanie z brakiem rodzicielskiej miłości, mogą pojawić się poważne zaburzenia w jego dalszym rozwoju psychologiczno-emocjonalnym.

Wyjaśnij dziecku, że to co powoduje dyskomfort w rodzinie jest jego zachowanie, a nie jego osoba. Postaraj się wejść w rolę swojej pociechy i cierpliwie jej wysłuchaj, by zrozumieć jej postępowanie. W żadnym wypadku nie krzycz na dziecko. Przed rozmową uspokój się i zapanuj nad swoimi nerwami.

W przypadku, gdy buntownicze zachowanie dotyczy nastoletniego dziecka, nigdy nie krytykuj ani kwestionuj jego nastroju i pozwól mu na nieco samodzielności. Przypomnij sobie jak ważne było dla ciebie otrzymanie odrobiny swobody i zaufania od swoich rodziców w tym trudnym okresie.

5. Rozpoznaj, czy umacniasz bunt swojego dziecka

Nierzadko buntownicze zachowanie dziecka może być wynikiem określonej sytuacji rodzinnej, z którą rodzic lub obojga rodzice nie są w stanie sobie poradzić. Przykładem takiej sytuacji może być rozwód, brak miłości i wzajemnego szacunku w związku rodziców, toksyczne zachowania ojca i matki względem siebie…

Pamiętaj, że dzieci instynktownie wyczuwają wszelkiego rodzaju napięcie między rodzicami i swoim buntowniczym bądź agresywnym zachowaniem starają się odwrócić od nich swoją uwagę. Bardzo popularną przyczyną negatywnego zachowania dziecka jest również zazdrość o starsze bądź młodsze rodzeństwo.

6. Oferuj swojemu dziecku różne wyjścia z poszczególnych sytuacji

Kiedy twoje dziecko wie, że istnieją rozmaite alternatywy zażegnania trudnych sytuacji, wyrośnie na wartościową, pewną siebie i pozytywnie myślącą osobę. Oferowanie mu różnych możliwości wyboru jednocześnie stymuluje jego zdolność do podejmowania decyzji w dorosłym życiu.

Kiedy twoje dziecko ma wybór, jest świadome tego, że w życiu można negocjować. Z pewnością będzie usiłowało cię podejść w wielu przypadkach. Na przykład może ci zaoferować, że jeśli pozwolisz mu oglądać telewizję dłużej niż zwykle, wcześniej odrobi wszystkie zadania. Od czasu do czasu pozwól mu na to, by czuło się stroną „manipulującą”. Nie ma w tym nic złego.

7. Używaj pozytywnego języka

Używanie na co dzień pozytywnego, pełnego twierdzących zdań języka jest znacznie skuteczniejszym narzędziem wychowawczym niż słownictwo o negatywnym zabarwieniu opierające się wyłącznie na zakazach i nakazach.

W codziennych kontaktach z małym buntownikiem staraj się unikać mówienia mu, czego nie powinien robić, lecz odwrotnie – skup się na tym, co może robić.

Kiedy rozmawiasz z dzieckiem, wskazuj mu to, co może robić. Staraj się unikać słowa „nie”. Na przykład zamiast: „Nie jeźdź rowerem po domu” powiedz mu: „Możesz jeździć na rowerze po tarasie lub ogródku”.

Zamiast: „Nie graj na gitarze w swoim pokoju”, powiedz: „Jeśli masz ochotę grać na gitarze, możesz to robić w garażu albo piwnicy”.

Końcowe refleksje

Pamiętajmy, że żadne dziecko nie rodzi się z instrukcją obsługi, stąd też wielu rodziców nie ma pojęcia, jaki model wychowania wybrać, by dziecko wyrosło na mądrą i wartościową osobę. Z życiowych doświadczeń wynika jednak, że autorytarny i oparty na sztywnych zasadach model wychowania się nie sprawdza.

Jeśli chcesz utrzymywać dobre kontakty ze swoim dzieckiem przez całe życie, naucz się nawiązywać z nim pozytywny dialog, wytyczając jednak jasne normy rodzinnego współżycia. Od tego, w jakich będziecie stosunkach w wielkiej mierze zależy zachowanie młodego człowieka. W miejscu, w którym będzie on czuł się rozumiany, kochany i szanowany, okresowy bunt zostanie zdławiony w zarodku.