Leki przeciwbólowe - jak je klasyfikujemy?

Fachowo nazywane są analgetykami i stanowią najczęściej stosowaną grupę farmakologiczną. Istnieje szereg podgrup i szczegółowa klasyfikacja środków przeciwbólowych. Dowiesz się, jak zostały podzielone na podstawie ich mechanizmu działania i przydatności.

Napisane i zweryfikowane przez lekarz Nelton Abdon Ramos Rojas.

Ostatnia aktualizacja: 24 września, 2022

Analgezja, etymologicznie oznacza zaprzeczenie i zniesienie bólu. Leki przeciwbólowe, czyli analgetyki obrały taki cel. Według Międzynarodowego stowarzyszenia Badań nad Bólem (IASP) ból definiowany jest jako nieprzyjemne doznanie zmysłowe i emocjonalne.

Oczywiście wiąże się też z rzeczywistym potencjalnym uszkodzeniem tkanki. Zdecydowanie nie jest iluzoryczny. Wszyscy doskonale zdajemy sobie z tego sprawę.

Ostry ból pochodzi z uszkodzeń tkanki i znika wraz z gojeniem się ran. Przykładem może być ból pooperacyjny. Z drugiej strony trudno jest zdefiniować konkretne uszkodzenie tkanki, które powoduje przewlekły ból. W każdym radzie jest on znacznie wydłużony w czasie. Przykładem przewlekłości bólu może być migrena czy choroba zwyrodnieniowa stawów.

Jak wskazano wcześniej, komponent emocjonalny różni się w przypadku ostrego i przewlekłego bólu. Ostry ból najczęściej występuje wraz z drażliwością, niepokojem i gniewem. Natomiast przewlekłemu bólowi towarzyszą raczej depresyjne uczucia. Te emocjonalne objawy także mogą być leczone. Zdarza się to właśnie przy przewlekłym bólu.

Leki przeciwbólowe podstawowe

Ich głównym celem naturalnie jest złagodzenie bólu. Są niezwykle przydatne w przypadku różnego rodzaju dolegliwości. Wyróżniamy trzy grupy tych leków.

Środki przeciwbólowe i przeciwgorączkowe

Najczęściej leki przeciwbólowe mają też inne funkcje. Zdecydowana większość to także leki przeciwgorączkowe i przeciwzapalne. Istnieją jednak środki, o których mowa w tym fragmencie, które skoncentrowane są na jednej funkcji. Przykładem prostego leku przeciwbólowego i przeciwgorączkowego jest paracetamol. Nie zwalcza on zapalenia. Łagodzi tylko objawy bólu i gorączki.

W odróżnieniu od leków przeciwbólowych z grupy niesteroidowych leków przeciwzapalnych wykazuje bardzo słabe działanie przeciwzapalne. 

Leki przeciwbólowe-przeciwzapalne (niesteroidowe) (NLPZ)

Leki niesteroidowe NLPZ zawdzięczają swoją funkcję swoistej blokadzie, wytwarzanej przez enzym cyklooksygenazę (COS). Zapobiegają syntezie COS i niektórych substancji, związanych z procesem zapalnym, jednocześnie go zatrzymując.

Istnieją różne typy COX, wyróżniające się specyficznymi funkcjami. Są to selektywne inhibitory COX. Przykładami mogą być celekoksyb o działaniu przeciwzapalnym i przeciwbólowym czy rofekoksyb.

Leki przeciwbólowe – opioidy

Opioidowe leki przeciwbólowe odpowiedzialne są za aktywację receptorów opioidowych. Gdy receptor jest aktywowany utrudnia transmisję nerwów. Zmniejsza więc przenoszenie bólu przez nasze nerwy. Istnieją różne rodzaje opioidów. Wszystko zależne jest od ich skuteczności i poszczególnych wyróżników. Znajdziemy więc:

• Naturalne peptydy: najbardziej skuteczne, których przykładami mogą być morfina, kodeina i metadon.
• Półsyntetyczne opioidy: nieco mniej skuteczni, choć wciąż o silnym działaniu. Ich przykładem może być buprenorfina.
• Syntetyczne pochodne: aktywują one niektóre receptory opioidowe i blokują inne. Przykładem może być pentazocyna.
• Mieszane i słabe: mają nieco inne funkcje niż opioidy. Przykładem jest tramadol.

Pamiętaj przede wszystkim, że opioidy często wywołują niepożądane skutki uboczne, takie jak nudności, zaparcia czy osłabienie. Ponadto prowadzą do uzależnień.

Leki przeciwbólowe wspomagające (ko-analgetyki)

Głównym celem leków wspomagających wcale nie jest łagodzenie bólu. W rzeczywistości zostały stworzone w celu zwalczania innych przewlekłych dolegliwości. Przy okazji jednak mogą załagodzić pewien specyficzny rodzaj bólu. Dowiedz się o jakich lekach mowa.

Leki przeciwdepresyjne

Jak już wspomniano, objawy depresyjne często kojarzone są z przewlekłym bólem. Przeciwdepresyjne środki mogą stanowić korzystne rozwiązanie. Najczęściej stosowanym jest amitryptylina. Stosowana jest chociażby w leczeniu bólu przewlekłego m.in. bólu neuropatycznego, neuralgii postherpetycznej i neuropatii cukrzycowej.

Leki przeciwpadaczkowe

Stosuje się je chociażby w łagodzeniu bólu neuropatycznego, w szczególności wówczas, gdy mamy do czynienia z elementem bólu przeszywającego.  Tak jak ma to miejsce w neuralgii nerwu trójdzielnego. Zmniejszają zdolność przenoszenia bólu w nerwach. Często wykorzystuje się karbamazepinę i lamotryginę.

Środki zwiotczające mięśnie

Środki zwiotczające mięśnie mogą być korzystne zwłaszcza przy bólach mięśni. Jeśli źródłem bólu jest przykurcz bądź pochodny objaw, środki te pomogą rozluźnić mięśnie i zmniejszyć poziom bólu. Ponadto w tych przypadkach są użyteczne w znoszeniu spastycznego bólu mięśni występującego w stanach ostrych i przewlekłych.

Często stosuje się środki zwiotczające takie jak diazepam, gabapentynę i topiramat.

Miejscowe środki znieczulające

Stosując miejscowe znieczulenie w obszarze stanowiącym źródło bólu: znacznie zmniejszymy a nawet zredukujemy dyskomfort i ból.

Oczywiście można stosować je też w strukturach, które stanowią miejsce przechodzenia bolesnego impulsu. Zatrzymują ból w drodze do innych ośrodków nerwowych. Ból nie dociera do naszej świadomości, przynajmniej częściowo. Często stosowanymi środkami znieczulającymi są lidokaina i pilokarpina.

Kortykosteroidy

Mają działanie podobne do NLPZ, bowiem hamują, czy też zmniejszają stany zapalne w organizmie. Przy okazji, tym samym doprowadzają do zmniejszenia bólu spowodowanego przez stan zapalny. Powszechnie stosowanym kortykosteroidem jest prednizon.

Dzięki znajomości klasyfikacji leków przeciwbólowych możesz teraz świadomie dokonywać wyboru, w zależności od natężenia i rodzaju bólu. Pamiętaj też, że leki przeciwbólowe nie są słodyczami. Należy zachować szczególną ostrożność w przyjmowanych dawkach.